Van Langenhove in parlement dankzij media?
Velen herinneren zich nog de Pano-reportage over de extreemrechtse jongerenbeweging Schild & Vrienden, die vorig jaar het land in rep en roer zette. In volle aanloop naar de verkiezingen, legde Pano de ware aard bloot van wat een apart, maar sympathiek studentenclubje leek. Plots had iedereen het over de geheime chatgroepen met walgelijke commentaren over vreemdelingen of Afrikaanse kindjes. Het legde de leider, Dries Van Langenhove, geen windeieren. In mei 2019 schopte hij het zelfs tot parlementslid. Hoe komt het dat zo’n wansmakelijk figuur zo ver geraakt?
Belangrijke rol voor de media
De komst van sociale media hebben het extreemrechtse groepen veel makkelijker gemaakt om in contact te komen met een breed publiek, maar dat wil niet zeggen dat de rol van klassieke media is uitgespeeld. Zij zijn nog steeds op zoek naar verhalen die de publieke opinie interesseren en veel publiek aantrekken. Schild & Vrienden, en vooral hun duistere kantjes, zijn dan een ideaal onderwerp om over te berichten.
Bij Pano wisten ze dat hun ontdekkingen bij Schild & Vrienden groot nieuws zouden zijn. Zoals je het van goede journalisten mag verwachten, maakten zij een reportage die de waarheid goed vat, maar die toch de kijker doet watertanden. Het perfecte voorbeeld van iets wat elke journalist bewust of onbewust doet: framing.
Framing: een kader om naar de wereld te kijken
Framing is de bril waarmee je naar iets kijkt, de manier van verwoording. De journalisten van Pano hadden bij Schild & Vrienden heel wat informatie verzameld, te veel om allemaal te tonen. Ze maakten keuzes. “Wat steken we in de reportage en wat niet? Wat springt het meest in het oog?” Dat zijn geen keuzes om iemand in een slecht daglicht te plaatsen. Ze maken die keuzes met de kijker in het achterhoofd. “Dit gaan de mensen interessant vinden en dat niet.”
Een spraakmakend beeld uit Pano. Van Langenhove spreekt de leden van Schild & Vrienden toe. Foto: VRT
Het resultaat is een reportage over een studentenvereniging die gewoon Vlaamsgezind en geëngageerd leek, maar in feite een extreemrechtse, bijna criminele groep bleek te zijn. Ongewild legden de makers van de reportage daarop de nadruk. Ze deden aan negatieve framing. Dries Van Langenhove was een tijd lang niet meer welkom op de universiteit, anderen werden omwille van hun lidmaatschap uit de Vlaamse Jeugdraad gezet of van de verkiezingslijsten gehaald.
Vriend of vijand van extreemrechts
Schild & Vrienden is maar één van de vele voorbeelden. Misschien heeft Vlaams Belang wél geprofiteerd van alle media-aandacht, en is het daarom dat zij de grote winnaar werden van de laatste verkiezingen. Toen de storm rond Schild & Vrienden ging liggen, heeft Van Langenhove mogelijk winst gehaald uit de media-aandacht rond zijn persoon. Het kan dus zijn dat de media verantwoordelijk zijn voor het succes van extreemrechts.
Dries Van Langenhove in Terzake. Mogelijk één van de redenen waarom hij verkozen geraakte. Foto: VRT
Dit werd wel nog nooit onderzocht. Spelen de media met hun berichtgeving in het voordeel, of toch eerder in het nadeel van extreemrechts? Daarom keek een student communicatiewetenschappen van de KU Leuven naar de framing van extreemrechts in Vlaamse kranten. Door het aantal artikels met positieve framing of zonder framing te vergelijken met het aantal artikels met negatieve framing, kon hij onderzoeken of de media de vriend of de vijand van extreemrechts zijn.
Een trouwe vriend van extreemrechts?
Van alle krantenartikels waren er evenveel met positieve framing als met negatieve framing, maar er zijn ook heel wat artikels waarin geen framing gebeurt. Dat zijn artikels waarin enkel feiten worden weergegeven, zoals verkiezingsuitslagen of berichten over rechtszaken. Op die manier zijn er meer positieve en neutrale krantenartikels over extreemrechts dan negatieve artikels. Daarom kan men zeggen dat de media eerder de vriend van extreemrechts zijn.
Dat geldt wel niet voor alle media. Als een kwaliteitskrant vergeleken wordt met een populaire krant, blijkt dat de kwaliteitskrant veel meer framing kent, zowel in positieve als in negatieve zin. De populaire krant telt dan weer meer feitelijke artikels, zonder framing. Dat maakt dat populaire media minder negatief berichtgeven over extreemrechts. Zij zijn met andere woorden een betere vriend van extreemrechts dan kwaliteitsmedia.
Ten slotte werd de framing ook bekeken tussen 2009 en 2018. Daaruit bleek dat de framing door de tijd heen maar weinig verandert. Met andere woorden, er zit weinig evolutie in de beeldvorming van extreemrechts in de media. Aangezien het onderzoek aantoont dat de media, en vooral populaire media, de vriend van extreemrechts zijn, kan men dus ook stellen dat de media een trouwe vriend zijn.
En wat met Van Langenhove?
Dat de media de vriend van extreemrechts genoemd kunnen worden, wil niet zeggen dat ze er elke week op de koffie gaan. Het betekent wel dat de media een partner kunnen zijn voor extreemrechtse organisaties om hun standpunten naar buiten te dragen. Net zoals de media zo objectief mogelijk berichten over andere partijen, doen ze dat ook voor extreemrechts.
Zelfs al gaat het om extreemrechtse partijen, journalisten doen gewoon hun job. Framing is daarbij bijna onvermijdelijk. Net als iedereen, kan een extreemrechtse organisatie of persoon van die media-aandacht profiteren. En dat lijkt ook Dries Van Langenhove gedaan te hebben om zijn zitje in het parlement te veroveren.
