'Waar kunnen de vrouwen bidden?'

Dat is de vraag die brand op de lippen van iedere vrouw als zij een moskee binnenstapt. Als er al een vrouwenruimte is, dan is deze meestal niet open. Wat denken moslima's hier zelf over? Hoe ervaren zij het gebed in de moskee en gender gesegregeerd bidden ansich? Initiatieven uit het buitenland zoals, Side Entrance en Me & the Mosque, klagen de huidige situatie in moskeeen aan, als het aankomt op vrouwenruimtes of voorzieningen voor jongeren. Deze thesis onderzoekt of deze sentimenten beaamt worden door vrouwen in de provincie Antwerpen door middel van een kwantitatief en kwalitatief onderzoek. Het brengt aanbevelingen die niet alleen geinspireerd zijn door de ervaringen van de vrouwen zelf, maar ook theologisch onderbouwd zijn door hun eigen islamitische traditie.

Feminisme en moslima's

Twee termen die voor velen nog steeds een contradictio in terminis zijn. De vrouwen in dit onderzoek zijn echter allemaal sterke individuen met een duidelijke visie op hun spirituele beleving, gebed en de moskee. Zij maken bewuste keuzes, die door sommige wellicht gezien kunnen worden als 'niet vrij', maar voor hen is dit juist een vorm van vrijheid binnen hun religieus kader. Zo kiest de meerderheid van de vrouwen in dit onderzoek voor gender gesegregeerd bidden. Hoe meer ruimte ze moeten delen met de mannen, hoe onprettiger ze zich voelen. Als vrouw en als dienaar van God voelen ze zich het meest vrij en het 'veiligst' in een aparte ruimte met alleen vrouwen. Deze keuzes worden in dit onderzoek dan ook gezien als bewuste acties, die getuigen van agency en zelfs feminisme. In het huidige politieke klimaat wordt er vaak over 'de moslima' gesproken in plaats van met. Vaak worden zij neergezet als passieve objecten die vast zitten in een onderdrukkend systeem. Dit onderzoek plaatst hun narratieven centraal en geeft hen een actieve stem. Een stem die gehoord moet worden niet alleen binnen de moskee, maar ook er buiten.

Aanbevelingen

Uit dit onderzoek blijkt dat de bezwaren van de vrouwen tegenover de moskee, voornamelijk praktisch van aard zijn. Ze gaan graag naar de moskee, het is een belangrijke plek voor hun spiritualiteit, maar de voorzieningen zijn niet optimaal. De gebrekkige voorzieningen zijn niet allemaal praktisch van aard. Ook zijn hun bezwaren niet allemaal gender gerelateerd. Veel vrouwen kunnen zich niet vinden in een moskee waar geen Nederlands wordt gesproken. Deze vrouwen, voornamelijk tweede generatie zien zichzelf dan ook als moslims die etnische lijnen overschrijden, een Marokkaanse of een Turkse moskee heeft dan ook geen meerwaarde voor hen, maar blijkt meer een hindernis te zijn in hun geloofsbeleving. Dit sentiment is nog sterker bij bekeerde moslima's. Er blijkt daarnaast ook een discrepantie te zijn tussen de huidige moskee besturen en de jongeren. Moskeeen doen niet genoeg om jongeren aan te trekken naar de moskee en dit lijkt te leiden naar een 'verloren generatie'.

De moskee voor de vrouwen is dan ook veel meer dan een gebedshuis. Zij zien het als een community centre, met een vrouwenwerking, een jongerenwerking, een gemixt bestuur, activiteiten en lessen. De meerderheid van de moskeeen in Antwerpen schiet hier helaas in tekort. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat de participatie van vrouwen in de moskee laag is. De meerderheid geeft aan maar een keer in de 6 maanden te gaan, maar zou wel vaker gaan als er verbetering komt.

Werk aan de moskee

Dit onderzoek dient gezien te worden als voorbode op een breder onderzoek dat uiteindelijk moet leiden naar een betere en meer toegankelijke moskee, niet alleen voor vrouwen, maar ook voor andere minderheidsgroepen. De recente beslissing van het Executief van de moslims in Belgie om vrouwelijke theologen in te zetten, is zelfs een van de aanbevelingen gedaan door de vrouwen in dit onderzoek. Er is nog veel werk aan de moskee, maar het belangrijkste hierin blijft is dat de stemmen van de vrouwelijke helft van de gemeenschap even zwaar gaan dragen als de mannelijke, omdat deze momenteel nog niet hard genoeg gehoord worden.