Ecologische zoekhonden: Back to basics!
Heeft u ooit gehoord van een hond die soorten zoals de kamsalamander of cheetah kan opsporen? Anno 2020 is elke lidstaat van de Europese Unie verplicht om bedreigde soorten te monitoren om de fauna en flora van hun eigen land te kunnen behouden. In de praktijk verloopt deze monitoring niet altijd evident door de verborgen levenswijze van soorten. Ecologische zoekhonden worden opgeleid om deze soorten op te sporen en bieden op die manier een alternatief aan huidige monitoringsmethodes zoals het gebruik van camera’s en andere dure technologische snufjes. Zijn zij bovendien efficiënter en kunnen zij gebieden sneller uitkammen? Zeker en vast wel! Wat zijn ecologische speurhonden en wat is de meerwaarde van deze opgeleide viervoeters? Laat de huidige technologieën voor één keer achterwege: Back to basics!
Tijdens de hevige bosbranden in Australië die plaatsvonden eind 2019 en begin 2020, zijn maar liefst 1 miljard dieren omgekomen. Bedreigde diersoorten zoals de koala hebben zware klappen gekregen. Zij vluchtten, door hun natuurlijk instinct, naar de toppen van de bomen omdat zij niet zo snel zijn als andere dieren. Tevergeefs want de koala’s ondergingen een pijnlijke dood. Toch konden er tientallen koala’s gered worden. Dit door de hulp van een ecologische zoekhond die hen wist op te sporen aan de hand van hun uitwerpselen en vachtgeur. Welke mogelijkheden bieden ecologische zoekhonden ons en de natuur nog meer?
Ecologische zoekhonden zijn in staat om soorten op te sporen aan de hand van hun vachtgeur, bloed, karkas of uitwerpselen en kunnen ingezet worden op verscheidene aspecten. Zo kunnen zij hun steentje bijdragen bij pest controle management door aan te duiden waar de kern van de plaag zit. Bovendien zijn zij de ideale controle om na te gaan of er nog achtergebleven diertjes aanwezig zijn na de behandeling. Ook blijken zij nuttig te zijn doordat ze ivoor kunnen opsporen. Hiermee kunnen ze ivoorhandel tegengaan en helpen ze wildlife criminaliteit te bestrijden. Als laatste kunnen ze ingezet worden voor natuurbehoud. De verborgen levenswijze van (bedreigde) soorten, zorgt ervoor dat monitoring aan de hand van vallen zetten of het gebruik van camera’s vaak niet zo vlot verloopt. Zo verschuilen salamanders zich vaak onder stenen waardoor ze niet meteen zichtbaar zijn voor ons.
Ecologische zoekhonden kunnen, door hun uitstekend reukvermogen, op veel kortere tijd gebieden uitkammen en blijken bovendien efficiënter te zijn. Biologen en andere wetenschappers hebben al een bron aan informatie kunnen halen uit de gegevens die ecologische zoekhonden voor hen verzameld hebben. Hierdoor hebben zij onder andere een idee over het dieet van een soort en de verspreiding van de soort in een gebied. Doordat de resultaten van deze methode positief zijn, komen er steeds meer soorten bij die men door ecologisch zoekhonden wil laten opsporen. Welke soorten dit zijn, hangt natuurlijk af van de fauna en flora die een land biedt. Zo wordt er onder andere in Afrika gespeurd op ivoor en uitwerpselen van cheetahs, in Duitsland op uitwerpselen van de kamsalamander en Europese otter en in België op de stierkikker en vleermuiskarkassen.
De ecologische zoekhondensector is wereldwijd een opkomend project waar nog ontzettend veel mogelijkheden zijn en onderzoek naar gedaan kan worden. Het orgaan dat zich in België bezighoudt met de opstart van het ecologisch zoekhondenproject is het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO). Na het uitvoeren van een haalbaarheidsstudie in 2015, werd omwille van de positieve resultaten een vervolgproject opgestart. In 2018 werd een groepje vrijwilligers geselecteerd die gemotiveerd waren om gedurende drie jaar de aangeleerde soort op te sporen met hun hond. Dankzij Ellen Van Krunkelsven (vzw Teamsters) die de vrijwilligers en hun honden opleidde, zijn er momenteel gedreven zoekhondenteams aanwezig in Vlaanderen. In 2019 werd bovendien een pilootproject opgestart met drie studenten uit de Odisee Hogeschool over de haalbaarheid van detectie op wolvenmest. Omwille van de positieve resultaten, zal ook met deze soort verder geëxperimenteerd worden.
Ondanks er ontzettend veel mogelijkheden zijn met deze honden, blijkt uit een voorgaande studie, gekoppeld aan het project in 2018, dat het opleiden van deze honden niet altijd van een leie dakje verloopt. Wanneer het speuren in een gecontroleerde omgeving goed leek te gaan, verliep de overstap om te speuren in de natuur toch wat moeizamer. Een vervolgstudie peilde bovendien verder naar de noden die hondengeleiders uit verschillende landen ondervinden in de zoekhondensector om op deze manier de nieuwe monitoringsmethode te verfijnen. Bovendien werd er naar de toekomstmogelijkheden gevraagd omdat er toch wel sprake is om deze monitoringsmethode in te zetten op grotere schaal.
Uit deze studie blijkt dat er momenteel vraag is naar een certificeringstest. Hoe weet je namelijk zeker of een hond een soort kan opsporen? Deze certificeringstest zou ervoor zorgen dat een zekere kwaliteit gewaarborgd kan worden. Zo wordt verhinderd dat zomaar iedereen zou kunnen starten met het opleiden van ecologische zoekhonden. WagtailUK, een organisatie van ecologische zoekhonden in het Verenigd Koninkrijk, heeft recent wetenschappelijk kunnen bewijzen dat zij twee zoekhonden hebben die de kamsalamander kunnen opsporen. Zij zijn dus werelds eerst gecertificeerde ecologische zoekhonden. Momenteel zal verder moeten worden uitgedacht hoe deze certificeringstest in de praktijk zal verlopen. Uit het onderzoek kan namelijk geconcludeerd worden dat hondengeleiders willen dat de hond een training en een veldtest ondergaat vooraleer deze gecertificeerd zou mogen worden.
Verder blijkt er ook vraag te zijn naar professionalisering van de zoekhondensector. Wie weet kan je in de toekomst wel ecologische zoekhondentrainer worden! Bovendien zou een online platform van ecologische zoekhonden ideaal zijn om op deze manier kennis over de soorten en training te delen met andere hondengeleiders. Als laatste is ook meer wetenschappelijk onderzoek naar de inzetbaarheid omtrent kosten en welzijnsaspecten gewenst.
Momenteel is de vraag naar ecologische zoekhonden nog zeer klein waardoor het aanbod ook beperkt blijft. Om meer wetenschappelijke informatie te verzamelen over de soorten en de ecologische zoekhondensector uit te breiden in Vlaanderen, is er sprake van meer mensen op te leiden om met hun hond naar soorten te zoeken. Dit blijft momenteel echter op vrijwillige basis. Ondanks het project nog maar in de kinderschoenen staat in Vlaanderen, zien we dus een heleboel mogelijkheden met ecologische zoekhonden. Wat zou het geven mocht dit project zich op grotere schaal kunnen afspelen? Laat de natuur de natuur helpen. Misschien is uw hond wel de volgende koala-speurhond!
