Kinderkanker overwinnen en vruchtbaar blijven, een onmogelijke combinatie. … of misschien toch niet?

‘Ik moest kiezen of ik mijn eicellen wilde laten invriezen. Het probleem was dat ik ja of nee moest zeggen. Mijn ouders vonden dat ik kinderen kon adopteren, de arts zei ‘het is niet goed om de chemo uit te stellen’. Ik dacht bij mezelf, ik heb deze beslissing niet gemaakt, ik werd beïnvloed door hen! Als het aan mij lag, had ik mijn eicellen laten invriezen.’ – Angelina, 16 jaar.

Angelina had net te horen gekregen dat ze aan botkanker leed. Ze moest een behandeling ondergaan van chemotherapie, wat haar onvruchtbaar zou maken. Daarom werd haar gevraagd of ze liever eerst haar eicellen liet invriezen, of meteen wilde starten met de behandeling. Bij het maken van die beslissing werd ze beïnvloed door zowel het thuisfront als de behandelende arts. Hierdoor heeft ze een keuze gemaakt waarvan ze spijt heeft.

Kinderkanker, een korte schets

De meest voorkomende kankers bij kinderen en adolescenten zijn leukemie (kanker in het bloed), lymfomen (kanker in het lymfatisch systeem) en tumoren in het centraal zenuwstelsel (bijvoorbeeld in het ruggenmerg of de hersenen).

‘Chemotherapie, een vergiftigd geschenk.’

Wereldwijd is kanker de tweede grootste doodsoorzaak bij kinderen en adolescenten. Meer dan 90% van alle kinderen met kanker, ondergaat een ingrijpende behandeling waarvan onvruchtbaarheid één van de blijvende bijwerkingen kan zijn. Zelfs op de dag van vandaag, is chemotherapie nog steeds een vergiftigd geschenk.

Ondanks de vele verschillende soorten van behandelingen, is onvruchtbaarheid een bijwerking die niet altijd te voorkomen valt. Wil dit dan zeggen dat je je kinderwens opzij moet schuiven? Absoluut niet. De wetenschap heeft hier al enkele oplossingen voor gevonden en is steeds op zoek naar nieuwe mogelijkheden.

Hoe bewaart men dan die vruchtbaarheid?

Zowel voor jongens als voor meisjes zijn er gelukkig meerdere mogelijkheden om de vruchtbaarheid veilig te stellen.

‘Zelfs de allerkleinsten hebben een kans.’

Bij meisjes is er als eerste de optie om een stukje weefsel van de eierstokken in te vriezen, een korte ingreep. In dit weefsel bevinden zich de gonadale stamcellen, deze zouden later uitgroeien tot eicellen. De stamcellen worden veilig bewaard tot het meisje beslist om haar kinderwens in vervulling te laten gaan. Het voordeel van deze methode is dat het kind nog niet in haar puberteit moet zitten, omdat de gonadale stamcellen al van het eerste levensjaar aanwezig zijn. Zelfs de allerkleinsten hebben dus een kans.

Een andere, gelijkaardige optie is het invriezen van de eicellen. Deze methode is enkel mogelijk als het kind al in de puberteit zit, de gonadale stamcellen moeten immers al uitgerijpt zijn tot eicellen. Dit is de optie die het meest wordt toegepast, maar er is een groot nadeel aan verbonden. Het duurt ongeveer twee weken om de eicellen klaar te maken voor invriezing. Deze tijd is niet iedereen gegeven, vaak zijn kinderkankers zo agressief dat er geen mogelijkheid is om de behandeling uit te stellen. Als het echter wel mogelijk is, krijgt deze optie de voorkeur.

Voor jongens zijn de mogelijkheden gelijkaardig. Er kan sperma ingevroren worden, maar evengoed ook een stukje weefsel van de teelballen. In dit weefsel bevinden zich eveneens de gonadale stamcellen.  Bij het invriezen van sperma, is het echter wel noodzakelijk dat de jongen reeds in zijn puberteit zit en dus een staal kan afgeven door middel van ejaculatie.

De gonadale cellen van zowel meisjes als jongens kunnen later gebruikt worden voor in vitro maturatie. In vitro watte? In vitro maturatie is een methode die nog in de kinderschoenen staat, maar veelbelovend blijkt te zijn. Het houdt in dat men de cellen in een laboratorium gaat laten rijpen tot eicellen en spermacellen. Eens dit gelukt is kunnen ze gebruikt worden voor de bevruchting. Momenteel is deze techniek nog in ontwikkeling, al lijkt het reeds te werken bij dieren. Binnen 20 jaar zou het wel eens het nieuwe normaal kunnen zijn.

‘Anno 2020 kan het allemaal.’

Niet alleen chemotherapie, maar ook radiotherapie kan iemand onvruchtbaar maken. Neem nu bijvoorbeeld een bestraling van het bekken. Dit komt zo dicht bij de geslachtsorganen dat aantasting ervan bijna niet te vermijden is. Of ja, dit is niet helemaal waar, het is natuurlijk wel te vermijden, maar je moet weten hoe. Zo kan je bij zowel jongens als meisjes de teelballen of eierstokken ‘transpositioneren’. Dit wil zeggen dat ze dan door middel van een korte ingreep tijdelijk elders in het lichaam worden geplaatst. Hogerop in de buik of zelfs in de bovenbenen. Nu klink ik misschien alsof ik teveel series kijk, maar echt, anno 2020 kan het allemaal.

De zwakke schakel in het verhaal

Het probleem is echter dat zorgverleners, zoals artsen en verpleegkundigen, niet altijd op de hoogte zijn van de evoluties in de wetenschap. Dat is de zwakke schakel. Als zorgverleners geen informatie aanreiken, kan de patiënt geen juiste beslissing maken. Angelina’s arts was duidelijk niet op de hoogte van de nieuwste opties om haar vruchtbaarheid veilig te stellen. Om dit te voorkomen kan er simpelweg een gesprek plaatsvinden met iemand van de afdeling fertiliteit, deze mensen zijn gespecialiseerd en op de hoogte van de nieuwste methoden.

‘Veel onrust en vragen achteraf.’

Onderzoek heeft aangetoond dat kinderen en adolescenten die kanker hebben gehad, geïnteresseerd zijn in een gesprek rond fertiliteitspreservatie. Hoewel de toekomstige vruchtbaarheid misschien niet het belangrijkste onderwerp is op het moment van de diagnosestelling, brengt het wel veel onrust en vragen met zich mee eens de behandeling voltooid is. Uit studies blijkt dat de meerderheid van getroffen families overweegt om de vruchtbaarheid van het kind veilig te stellen, ondanks de korte en stressvolle periode tussen de diagnosestelling en de start van de behandeling.

Denk nu ook aan later … en aan Angelina

Voor Angelina is er geen weg meer terug, maar dat hoeft niet voor iedereen zo te zijn. Zoals je nu wel weet, zijn er genoeg manieren om iemand zijn vruchtbaarheid veilig te stellen. Hoewel het misschien niet het allerbelangrijkste lijkt in het begin, kan een simpel gesprek veel leed besparen achteraf. Denk nu ook aan later.