Youth for Climate in de Vlaamse pers: “Wij komen voor de achtste keer op straat en het boeit de politiek precies geen hol”

In het voorjaar van 2019 schieten over heel de wereld jongerenprotesten als paddenstoelen uit de grond. Allemaal hebben zij hetzelfde doel: een ambitieuzer klimaatbeleid. België is op dat vlak geen uitzondering: jongeren trekken massaal door de straten om politici en burgers wakker te schudden. “Het is nu aan ons als jeugd om onze stem te laten horen”, weerklinkt het in de oproep van Youth for Climate. Hoe hebben de Vlaamse kranten over die jongeren bericht?

Een wereldwijd klimaatprotest

“Waarom zouden we naar school blijven gaan als er toch geen toekomst voor ons is?” Dat is de boodschap die Youth for Climate eind december 2018 op zijn platformen verspreidt. Die oproep valt niet in dovenmansoren: waar er eerst 3000 jongeren spijbelen, zijn het er weken later maar liefst 35.000. Niet alleen in België laait het klimaatprotest op als een steekvlam, maar in navolging van de acties van Greta Thunberg breekt een wereldwijd jongerenprotest uit. Nooit eerder kwamen jongeren zo massaal  op straat voor het klimaat. Naast het aangewakkerde politieke en publieke debat, laten de jongerenprotesten journalisten niet onberoerd. Integendeel, de media-aandacht voor de jonge activisten ontploft als het ware. Deze masterproef onderzoekt hoe de Youth for Climate-jongeren in het heetst van de strijd door Vlaamse kranten in kaart worden gebracht. Meer specifiek, analyseert het 121 krantenartikelen verschenen tussen 1 januari en 31 maart 2019 in De Morgen, De Standaard, Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad.

Framing van nieuws is onvermijdelijk

Het proces van betekenisgeving is complex. Journalisten moeten dagelijks tonnen informatie verwerken. Een perfecte weergave van de alledaagse realiteit in krantenberichtgeving is haast onmogelijk. Binnen nieuwsverhalen worden bepaalde aspecten geselecteerd, uitgesloten, benadrukt of aangevuld. Een concept dat beter bekend staat als framing. Dit onderzoek achterhaalt welke aspecten in de krantenberichtgeving op een verhoogstuk worden geplaatst. De gevonden mediabeelden worden ook wel ‘frames’ genoemd.

Beeld van gefrustreerde jongeren en gamechangers primeert

“Wij komen voor de achtste keer op straat en het boeit de politiek precies geen hol”, weerklinkt het in De Morgen. Het merendeel van de nieuwsverslaggeving weerspiegelt de boze en gefrustreerde emoties van de jonge demonstranten. De artikelen geven de ontevredenheid van de jongeren met het klimaatbeleid weer. De jongeren in de mediaberichtgeving verwijzen naar hun toekomst die in gevaar is indien er geen actie ondernomen wordt.  “Het is onze toekomst die verpest wordt. We gaan een stille dood sterven als we niets doen.” De jongeren zijn het beu dat hun stem geen aandacht krijgt. “Degoutant dat ze het protest gewoon negeren.” Het doodknuffelen van de politici kunnen ze bovendien missen als kiespijn. “Stop met ons te betuttelen. Wij willen niet op de koffie.” Bovendien krijgen de jongeren heel wat kritiek over zich heen, ook dat maakt bij hen emoties en frustraties los die journalisten maar al te graag neerpennen in hun krantenartikelen. “Doemdenkers? Dat zijn we niet. No fucking way.”

Stop met ons te betuttelen. Wij willen niet op de koffie.

Een tweede dominant beeld is dat van jongeren als gamechangers. “Die tieners hebben dit thema op de agenda geplaatst zoals geen enkele beweging of geen enkel medium dat ooit zou kunnen. Iederéén heeft het er nu over”, schrijft Het Laatste Nieuws.  Dat het klimaatprotest wat in gang heeft gezet, steekt de geschreven pers niet onder stoelen of banken. Dankzij de klimaatmarsen staat klimaat volgens de krantenberichtgeving bij verschillende actoren hoog of hoger op de agenda. De discussie over klimaatopwarming wordt steviger dan ooit gevoerd, “van uw ontbijttafel, over de scholen en het Vlaams Parlement naar de Europese Commissie”. De berichtgeving die dat frame vertolkt, ziet de impact van de jongeren op verschillende niveaus gebeuren: op school, in de politiek, bij ouders en grootouders en het publiek.

Geloofwaardige en verantwoordelijke jongeren

Het derde, meest prominente mediabeeld framet de jongeren als geloofwaardig. Journalisten geven de demonstranten weer als oprecht geëngageerd en betrokken bij de klimaatzaak, als betrouwbaar, als deskundig, en daarbij consequent in hun acties. Dat frame ontkracht overigens de verschillende complottheorieën die de jongeren in twijfel trekken. Naast het beeld van geloofwaardige jongeren, sijpelen beelden door van verantwoordelijke jongeren. Spijbelen is hier geen issue, maar eerder een vorm van disruptieve burgerschapseducatie of kritisch tegenburgerschap. De inzet van de jongeren past in die berichtgeving binnen de pedagogische visie van scholen. De verantwoordelijkheidszin duidt op jongeren die de consequenties van hun gedrag aanvaarden, en daarbij een vreedzaam en een educatief invullend protest voeren.

Kritische mediabeelden

Niet alle gevonden mediabeelden zijn even positief. In twee minder dominante mediabeelden, staan journalisten kritisch ten opzichte van de jongeren en hun protestacties. Het frame van de ongeloofwaardige jongeren framet de klimaatactivisten als ‘fake’ en ongemotiveerde demonstranten die marionetten zijn van grotere machten, die zelf de grootste vervuilers zijn en daarbij onvoldoende geïnformeerd zijn over de klimaatproblematiek en het politieke systeem. Dat jongeren volgens krantenartikelen geen dwarsdoorsnede van hun generatie zijn, schaadt hun geloofwaardigheid. Het laatste frame van de onverantwoordelijke jongeren duidt op roekeloze demonstranten die niet nadenken over de gevolgen van hun gedrag en opschudding veroorzaken. Spijbelen is in die krantenartikelen geen wenselijke protestvorm.

Cirkeldiagram met overzicht van de gevonden frames

Geen bevestiging van eerder onderzoek

Anuna De Wever: De media hebben hun best gedaan om ons echt een platform te geven en om mensen te informeren.

Deze masterproef is een pionier in het onderzoek naar mediarepresentaties van Youth for Climate in de Vlaamse pers. Eerder onderzoek naar sociale protesten bevestigt een tendens van misrepresentatie van de eisen en doelen van protestbewegingen. Zo zouden mainstream media de agenda van bewegingen voornamelijk ondermijnen via negatieve, bedreigende, inadequate, marginaliserende en gewelddadige nieuwsverslaggeving met verwrongen of ontbrekende aandacht voor de issues van betogers. De gevonden dominante mediabeelden bevestigen deze tendens niet. Anuna De Wever, de spilfiguur van Youth for Climate, vertelt in een afsluitend interview in het kader van dit onderzoek dat berichtgeving over het algemeen positief reageert en hun eisen eerder steunt. “De media hebben hun best gedaan om ons echt een platform te geven en om mensen te informeren”, vertelt de jonge klimaatactiviste.