Charlie's Angels als toonbeeld van vrouwelijke emancipatie in Hollywood?

“I think women can do anything.” Niet veel later voegt Sabina, één van de Angels bij Townsend Agency, de daad bij het woord en werkt haar doelwit Jonny in één vloeiende beweging tegen de grond. Meteen is de toon van de Charlie’s Angels-prent uit 2019 gezet.

Gendergelijkheid een feit?

Het publiek krijgt meteen de indruk dat Sabina, die het gebruik van geweld niet schuwt, een vrijgevochten vrouw is. We krijgen dezelfde indruk als we naar andere, moderne actieheldinnen kijken, onder meer in films als Captain Marvel (2019) of Birds of Prey (2020). Het lijkt erop dat vrouwen in Hollywood-actiefilms uit de 21e eeuw even actief en moedig worden voorgesteld als hun mannelijke collega’s. Toch rijst de vraag of Sabina Jonny ook zover had gekregen als ze iets anders dan haar diep uitgesneden jurkje had aangetrokken, of haar zwoele blikken achterwege had gelaten. 

Het aantal vrouwen achter de schermen zou een belangrijke invloed hebben op de representatie van vrouwelijke personages.

Dit staat in verband met een andere problematiek, die zich achter de schermen van Hollywood afspeelt. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen nog steeds ondervertegenwoordigd zijn op productioneel filmniveau. Nochtans zou het aantal vrouwen achter de schermen een belangrijke invloed hebben op hoe de vrouwelijke personages in beeld gebracht worden. Bovendien pleiten recente, feministisch geïnspireerde, maatschappelijke bewegingen, zoals #MeToo of sociale mediatrends als body positivity, ervoor dat vrouwen niet langer onderdrukt of op een denigrerende manier behandeld worden.

Onderzoek op drie niveaus

Aan de hand van een vergelijkend, kwalitatief tekstueel onderzoek rond de films Charlie’s Angels uit 2000 en 2019, trachtten we te achterhalen of en hoe de representatie van vrouwen, op productioneel en filmisch niveau, al dan niet veranderd is na een tijdspanne van bijna 20 jaar. Hiervoor werd het onderzoek op drie niveaus uitgevoerd. Om te beginnen werden de productiekenmerken van de films vergeleken. Er werd nagegaan hoeveel vrouwen er achter de schermen meewerkten, zowel op vlak van cast als crew. Voor de vrouwelijke crewleden werd ook genoteerd welke functie ze hierbij vervulden. Ten tweede werden beide films onderzocht op narratief-ideologisch niveau. Hierbij werd gekeken naar het voorkomen van de vrouwelijke personages, en hoe ze in relatie staan met hun mannelijke tegenspelers. Tot slot werden de films geanalyseerd op cinematografisch niveau. Cinematografie verwijst naar alle camera-aspecten en -technieken die gebruikt worden om een persoon of voorwerp op een bepaalde manier in beeld te brengen. In deze studie onderzochten we welke cameratechnieken, zoals close-ups, slow-motion of bepaalde camerabewegingen, gebruikt werden om vrouwelijke personages al dan niet op een geseksualiseerde manier voor te stellen.

Onbekend, mannelijk gezag

De veronderstelling dat vrouwelijke personages in films uit de 21e eeuw actiever, moediger en gewelddadiger worden voorgesteld, wordt ook door beide Charlie’s Angels-films bevestigd. De filmversie uit 2000 benadrukt deze eigenschappen door de drie Angels te laten uitblinken in hun onverschrokken vechtlust. Charlie’s Angels uit 2019 probeert de noties van vrouwelijke emancipatie en gendergelijkheid vooral verbaal over te brengen. Naast de niet mis te verstane openingszin bevat deze film ook uitspraken die als kritiek op de perceptie van vrouwen in de moderne samenleving fungeren. Zo laat Sabina zich ontvallen dat “If you’re beautiful, nothing else is really expected of you. If you’re not, you’re pretty much rendered invisible.”

Charlie’s Angels uit 2019 probeert de noties van vrouwelijke emancipatie en gendergelijkheid vooral verbaal over te brengen.

Een ander opmerkelijk verschil tussen beide filmversies vinden we terug in de garderobe van de vrouwelijke hoofdpersonages. Terwijl hoge hakken, weinig verhullende pakjes en diepe decolletés de regel lijken in de filmversie uit 2000, is dit eerder een uitzondering in de nieuwste film. Anderzijds, net zoals in de filmversie uit 2000, blijken de Angels twee decennia later nog steeds blindelings te gehoorzamen aan een onbekend, mannelijk gezag. Hoewel niemand Charlie persoonlijk kent, voeren de dames gewillig uit wat hun baas hen via een anoniem audiocommunicatiesysteem opdraagt.

Sensuele cinematografie

Toch situeert de meest opvallende bevinding zich op vlak van de cinematografie. Uit het onderzoek blijkt dat de vrouwelijke personages in de filmversie uit 2019, via het camerawerk, veel minder expliciet geërotiseerd in beeld worden gebracht. Zo werden er voor de filmversie uit 2000 in totaal 64 seksualiserende shots vastgesteld. Voor Charlie’s Angels uit 2019 waren dit er slechts 24. In de eerste film worden geregeld close-ups gebruikt om bepaalde lichaamsdelen, zoals het achterwerk, nadrukkelijk in beeld te brengen. Opvallend genoeg vormen deze beelden nooit een meerwaarde voor het verhaal.

Andere technieken, die in Charlie’s Angels uit 2000 geregeld bijdragen tot een geseksualiseerde representatie, zijn slow-motion en bepaalde camerabewegingen. De langzame, horizontale pan-beweging over Dylans halfnaakte lichaam is niet meer dan een accentuatie van haar erotische uitstraling. Daartegenover worden de Angels in de meest recente filmversie geen enkele keer zo expliciet geseksualiseerd in beeld gebracht als in de film uit 2000.

In de eerste film worden geregeld close-ups gebruikt om het achterwerk nadrukkelijk in beeld te brengen. Nooit vormen die een meerwaarde voor het verhaal.

Evenredige genderverdeling

Een mogelijke verklaring voor deze positieve evolutie vinden we bij het aantal vrouwen dat achter de schermen bij de films betrokken is. Voor de filmversie uit 2000 stelden we vast dat vrouwen achter de schermen inderdaad flagrant ondervertegenwoordigd zijn. In totaal, berekend op basis van het aantal cast- en crewleden, is slechts 12% van de betrokken medewerkers een vrouw. De filmversie uit 2019 vertelt een ander verhaal. We stelden een quasi evenredige genderverdeling vast, zowel op vlak van cast als crew. Die vertaalt zich in een totale verhouding van 48% vrouwen en 52% mannen. 

Terwijl er achter de schermen bij Charlie’s Angels uit 2000 enkel vrouwelijke producers betrokken waren, was er voor de meest recente film ook een vrouw betrokken bij het schrijf- en montageproces. Ook de regie van deze film was in handen van een vrouw. Waarschijnlijk had ze vanuit deze positie ook invloed op hoe de vrouwelijke personages in beeld werden gebracht, al is dit voorlopig slechts een theorie.

Lietaert Jasmine