Radicale Vlaamse politieke partijen polariseren meer op sociale media dan gematigde partijen

Radicale Vlaamse politieke partijen polariseren meer op sociale media dan gematigde partijen

Herinner je je nog de recente gebeurtenissen in Amerika? Een woedende massa bestormde er het Capitool na een opzwepende toespraak van hun president. Of herinner je je nog de heftige debatten die ontstonden op sociale media over het coronavirus, de werkzaamheid van het vaccin en het dragen van mondmaskers? Dergelijke situaties komen spijtig genoeg meer en meer voor. Het gaat er vaak heftig aan toe op sociale mediapatformen. De polarisatie van de massa (of het tegen elkaar opzetten van groepen mensen) is een onderwerp dat de laatste jaren niet meer weg te denken is uit het publiek debat en de media. Ook in Vlaanderen ontstond fel debat over het aan banden leggen van het sociale mediagebruik door politieke partijen. Toch is deze evolutie deel problematisch en zelfs gevaarlijk.

In een artikel dat verscheen op VRT NWS waarschuwde Frederik De Bosschere, lead strategist bij In The Pocket en innovatieanalyst voor VRT NWS, dat polarisatie één van de grootste uitdagingen van de 21ste eeuw wordt. De recente veranderingen lijken die aanname alleen maar te bevestigen. Polarisatie impliceert het opdelen van de maatschappij in verschillende subgroepen op basis van ideologie. Door hun contrasterende en conflicterende belangen komen deze groepen lijnrecht tegenover elkaar te staan. Over de tijd heen worden de tegenstellingen tussen deze groepen steeds groter. Deze situatie wordt de laatste jaren vaker en vaker politiek uitgebuit.

De rol van sociale media

Sociale media vormen een handig platform om deze techniek op grote schaal te gebruiken. Algoritmische technieken bieden de mogelijkheid om bepaalde doelgroepen te bestoken met dezelfde boodschap. Gebruikers van die sociale mediakanalen belanden zo in een soort van echo chamber, waar enkel ruimte is voor informatie die strookt met de eigen opvattingen. Bovendien zorgt onze eigen selectiviteit ervoor dat we enkel informatie willen opnemen die overeenkomt met onze wereldvisie. Over de tijd heen neemt de extremiteit aan opinies toe. Vaak zijn deze opinies erg biased en gebaseerd op onjuiste informatie.

Vooral die onjuiste informatie of ‘fake news’ is een problematische evolutie van de laatste jaren. Hoewel het verspreiden van onjuiste informatie geen recent fenomeen is, werd het dankzij sociale media plots heel erg eenvoudig om fake news te verspreiden. Onderzoek toont immers aan dat ‘fake news’-berichten op Facebook vaker gelezen worden dan de meest populaire traditionele nieuwsberichten. Op sociale mediaplatformen kan iedereen immers informatie creëren, verspreiden en zelfs viral doen gaan. Daardoor brokkelt de gatekeeping rol die journalisten bij traditionele nieuwsproductie uitoefenen fel af, waardoor burgers vaker in contact komen met desinformatie en propaganda.

Polarisatie in Vlaanderen

Maar hoe zit dat nu in Vlaanderen? Vele doemscenario’s verschijnen vaak in de media, maar die zijn vaak afkomstige uit bipolaire politieke systemen als de Verenigde Staten of het Verenigd Koninkrijk. Toch komt die polarisatie ook in Vlaanderen voor. Zoiets is echter moeilijk te meten. Vaak heeft het te maken met interpretatie en is het bijgevolg een eerder subjectief gegeven. In het werk wordt een meetsysteem ontwikkeld om aan de hand van het gebruik van discursieve technieken een graad van polarisatie toe te kennen aan berichten die verschijnen op sociale media. Daarbij wordt vooral gefocust op woordkeuze, grammaticale keuzes en emoties die opgewekt worden door discursieve keuzes. Voor het onderzoek werd een content analyse uitgevoerd waarbij 350 Facebookberichten van de grootste Vlaamse politieke partijen geanalyseerd werden. Zo trachtte dit werk de kwalitatieve onderzoeksdata op een kwantitatieve manier te representeren. De codeur probeert op die manier de aanwezigheid van 28 polariserende discursieve technieken te achterhalen.

Hoe extremer, des te meer polarisatie

De resultaten bieden een duidelijk inzicht in welke partijen frequenter polariserende discursieve structuren gebruiken dan andere politieke partijen. Uit de resultaten blijkt dat het Vlaams Belang het grootste aantal polariserende discursieve structuren gebruikt in haar berichten. Met zo’n 496 polariserende structuren scoort de partij opvallend hoger dan de andere partijen. Over het algemeen lijken extremere partijen (partijen die ofwel erg links of erg rechts zijn) meer polariserende strategieën te gebruiken dan partijen die zich gematigder of centraler positioneren.

Wij vs. zij

De meeste Vlaamse partijen gebruiken voornaamwoorden het frequentst als polariserende structuur. Het indelen van de samenleving in ingroups en outgroups is een strategie die ook in het verleden erg succesvol was. Het bleek erg handig voor het mobiliseren van de massa. Tot op vandaag wordt deze strategie dus nog frequent gebruikt in een politieke context. Vlaams Belang en NV-A stemmen echter net wat meer af op andere structuren. Vooral het feit dat beide partijen veel sterke emoties in hun berichten aan bod laten komen en niet schuw zijn voor controversiële onderwerpen speelt hier in mee. Ook CD&V gebruikt één techniek frequenter dan voornaamwoorden. In hun berichten werden net wat meer inhoudelijke polariserende elementen teruggevonden. Vooral de empathie die de partij tracht op te wekken verklaart deze hogere score.

Het onderzoeksveld rond polarisatie is, vooral in Vlaanderen, nog maar weinig begaan. Er is rond dit thema duidelijk nog heel wat nood aan verder onderzoek, zeker wanneer overheden politieke communicatie op sociale media aan banden willen leggen of reguleren. Polarisatie is niet inherent slecht, maar het kan wel een schadelijk effect hebben op de democratisering van het politieke proces en de geloofwaardigheid van het democratisch systeem. Een goed begrip van het concept en de manier waarop het gebruikt kan worden is dan ook noodzakelijk. Vandaar sluit het werk af met een schematische manier waarop polarisatie geïdentificeerd kan worden. Zo kan de bevolking gewapend worden tegen de negatieve effecten van politieke polarisatie en kan de geloofwaardigheid van het democratisch systeem weer hersteld en verstevigd worden.