Achter iedere prothesedrager schuilt een “sterke persoonlijkheid”

In 2015 verbaasde dokter Wim Vanhove, orthopedisch chirurg in het UZ Gent, iedereen door uit te pakken met een revolutionaire techniek binnen de prothesiologie. Het resultaat: een prothese die door eigen gedachten kan bestuurd worden, een primeur met internationale weerklank. 

Een paar honderd jaar geleden werd een geamputeerde hand veroordeeld tot een haakprothese met een beperkte functie en een aanzienlijk sociaal stigma. De huidige samenleving maakte een enorme evolutie door, waarbij de geamputeerde een vervangende hand kan verwachten die een groot aantal functies van de normale hand nabootst en waar je tenslotte mee kan op straat komen.

Maatschappelijk spanningsveld

Tot op vandaag krijgen we nog steeds te kampen met een maatschappelijk spanningsveld waarbij het therapeutisch voordeel van een prothese haaks staat op de financiële haalbaarheid. De hedendaagse technologische evolutie stijgt razendsnel en dat brengt stijgende kosten met zich mee. Hoe geavanceerder de prothese, hoe duurder. De nieuwste technologieën zijn voor de getroffen doelgroep vaak een onverwachte financiële teleurstelling. Heel wat wetenschappelijk onderzoek, alsook de publiciteit van commerciële bedrijven, laten uitschijnen dat een prothese zorgeloos en betaalbaar de menselijke hand vervangt. In de realiteit blijkt dit meestal niet het geval. Daar bovenop kampten we het voorbije jaar met de coronapandemie, deze resulteerde in het annuleren of uitstellen van consultaties. Waardoor ernstige aandoeningen te laat werden opgemerkt en amputaties de enige uitkomst bleken.

Handelingsgebieden

Het verlies van een onderarm is verwoestend, en de functionele beperkingen na het verlies van een hand zijn catastrofaal.

Na een amputatie wordt er geraakt aan de handelingsgebieden, die essentieel zijn binnen het dagelijkse leven. Elke dag geven personen met een fysieke beperking het beste van zichzelf en staan ze voor een loodzware uitdaging. Tandenpoetsen, met de fiets rijden, koken, het stof afdoen, … noem maar op. Wat voor de doorsnee bevolking simpele activiteiten worden genoemd, is voor een persoon die een deel van de arm verloren is niet zo vanzelfsprekend. Een prothese moet de levenskwaliteit en functionaliteit van de mensen opnieuw garanderen.

Occupational deprivation

De aandoening op zich mag niet gezien worden als de oorzaak van ‘occupational deprivation’, maar het is vaak de maatschappelijke respons die de graad van deprivatie bepaalt. Er wordt dagelijks tegen barrières aangelopen die het onmogelijk maken betekenisvolle handelingen uit te voeren. Het is belangrijk om in te zetten op emancipatie van mensen met een fysieke beperking. Zo zal het tolerantieniveau van de samenleving zich aanpassen. Vele verhalen die circuleren op sociale media, laten zien dat personen met een beperking, ongeacht de ernst, mogelijkheden hebben om te participeren aan het dagelijks en maatschappelijk leven.

Mentaal aspect vs. functionele capaciteiten

In het onderzoek werd concreet nagegaan wat een eigentijdse prothese, voor mensen met een transradiale amputatie, allemaal te bieden heeft. Kan de prothese de torenhoge verwachtingen van de betrokken personen inlossen en voldoet deze aan de gestelde eisen? Welke factoren zorgen ervoor dat de persoon opnieuw functioneel is? Welke esthetische elementen zijn van belang bij een prothese? Hoe en welke prothese wordt gekozen en wat zijn de argumenten hiervoor? Hoe kan een betrokken persoon het psychologisch aspect dat hierbij komt kijken een plaats geven? Wat voor een buitenstaander vanzelfsprekend lijkt, is in de realiteit vaak anders. Deze studie bevestigde de conclusies van zeer veel onderzoek: een prothese-proces is geen evidentie.

Deze studie toont aan dat ieder individu voor zichzelf uitmaakt wanneer de prothese een meerwaarde betekent in zijn of haar leven. Tot op heden staat het esthetisch belang bij het dragen van de prothese meestal voorop. Desondanks beseffen mensen dat een prothese meer te bieden heeft dan door het leven gaan zonder hulpmiddel.

De multi-articulaire hand maakt de prothesegebruiker functioneler, zorgt voor een hogere betrouwbaarheid en laat de persoon door het uitzicht van de prothese met een gerust gevoel re- integreren in de samenleving. Bimanuele handelingen, alsook de grijpfunctie verlopen opnieuw vlotter. Zowel in de thuissituatie als op het werk. Mensen durven vaak zonder schaamte op restaurant gaan. Opvallend is dat individuen met een aangeboren afwijking de prothese sneller aanvaarden, dan personen die een traumatische gebeurtenis ondergingen.

Daarnaast beseft iedereen dat de afhankelijkheid van een hulpmiddel steeds voor moeilijkheden of beperkingen zal blijven zorgen. Een prothesegebruiker moet tolerant en creatief door het leven gaan, oplossingen zoeken waar nodig om de autonomie te bewaren en indien het echt niet lukt, hulp durven vragen aan derden.

“Het autonoom kunnen uitvoeren van banale, maar zinvolle dagelijkse handelingen in het leven, laat mensen met een prothesevoorziening opnieuw hopen”

Ronse Lisa, ergotherapeut

Toekomstperspectief

Het revalidatieproces na een amputatie is samen met je patiënt een weg inslaan, waarbij lang en intensief moet gewerkt worden om doelen te bereiken. Als ergotherapeut leer je mensen opnieuw functioneren na een ziekte of ongeval. In vele gevallen is dat een lange en moeilijke weg. Van zodra mensen zich de realiteit voor ogen zien, zijn ze radeloos. Samen, stap voor stap, ontdekken hoe iemand, met zijn beperkingen, verder kan, is de sleutel tot succes.

De laatste 10 à 15 jaar is binnen de prothesiologie enorm veel veranderd. Momenteel kunnen mensen rekenen op de allernieuwste technieken. Velen ervaren de gesofisticeerde intuïtieve prothese als een grote stap voorwaarts. Er is nu al zoveel mogelijk. Wat heeft de toekomst nog te bieden? De komende jaren zal dit soort bionische prothesen ongetwijfeld verder verfijnd worden.