Helft van de MEAV leerkrachten vreest eindtermen niet te halen

“Ik liep door het stad en kwam een repair shop tegen. Op de deur van de winkel stond: ‘Repair shop - Wij kunnen ALLES repareren.’ Verder hing er ook nog een papier met volgende boodschap op: ‘Hard kloppen op de deur want de bel is stuk.’ Ik vond het best grappig omdat ze zogezegd alles kunnen repareren, maar hun eigen deurbel niet.”

Deze gebeurtenis schoot me direct te binnen toen ik het leerplan bekeek van het nieuwe vak MEAV in het Katholiek Secundair Onderwijs. Op de eerste pagina van dit leerplan stond namelijk kort gezegd: “Disclaimer: Dit leerplan is niet haalbaar”. Het is best gek dat een onderwijskoepel, waar vanuit wordt gegaan degelijke leerplannen te maken, zoiets naar buiten brengt. Dit intrigeerde me om hierover een onderzoek te doen hoe dit vak efficiënter en beter aangepakt kan worden zodat het wel haalbaar wordt. Dit door middel van een enquête die afgenomen is bij 32 leerkrachten die momenteel (schooljaar 2021-2022) het vak MEAV lesgeven.

Uitdagingen binnen het nieuwe vak MEAV

Op 1 september 2021 zijn de nieuwe eindtermen voor de tweede graad van het secundair onderwijs ingegaan. Hier kwam meteen commentaar op vanuit het onderwijs omdat de eindtermen te uitgebreid en te gedetailleerd zouden zijn. Om ze toch haalbaar te maken heeft de onderwijskoepel Katholiek Onderwijs Vlaanderen beslist om meer tijd te geven aan de algemene of richtingspecifieke vakken. Dit zorgt er voor dat artistieke vorming maar 10 lesuren onderwijstijd krijgt in de tweede graad in plaats van 60 lesuren wat eigenlijk de bedoeling was.

Omdat dit te weinig uren zijn om een volwaardig vak te kunnen worden, ontstond er een nieuwe vak MEAV: maatschappelijke, economische en artistieke vorming. Dit vak beschikt over 30 lesuren waarvan 10 lesuren per component. Vele leraren en onderzoekers trekken de geloofwaardigheid van dit vak in twijfel. Het lijkt voor hun onhaalbaar om drie uiteenlopende domeinen te behandelen in een beperkt urenpakket. En dan is er ook nog de vraag welke leraren een voldoende breed profiel hebben om dit te kunnen geven. Het vak lijkt dus vooral in drie kleine aparte delen te zullen worden aangeboden.

Doordat ik zelf dit jaar het vak MEAV gegeven heb, zat ik met dezelfde bedenkingen. Als ik verder ging kijken op de website van het Katholiek Onderwijs naar de sectie ‘veelgestelde vragen’ (FAQ), is MEAV het enige vak dat een aparte sectie heeft met maar liefst 15 veelgestelde vragen. Dit toont aan dat er nog veel problemen zijn omtrent dit vak.

"Wij zijn ook niet blij met MEAV, maar als er niets verandert aan de eindtermen, zijn onze handen helaas gebonden."

- Lieven Boeve (directeur-generaal Katholiek Onderwijs)

Overgangsregeling

Katholiek Onderwijs Vlaanderen is zelf ook niet tevreden met dit vak, maar ze zien geen andere mogelijkheid. Ze hebben dan ook deze nieuwe eindtermen aangevochten bij het Grondwettelijk Hof waar ze de opschorting en vernietiging ervan vroegen. Ondertussen hebben ze dit ook gewonnen en is er een overgangsregeling tot en met het schooljaar 2024-2025. Scholen en leraren moeten voorlopig wel verder met dit vak terwijl het heel wat uitdagingen met zich meebrengt. Daarbovenop is er in dit reeds overvolle leerplan in deze overgangsregeling nog een extra leerplandoel toegevoegd. En dan is er nog de vraag wat er gebeurt met dit vak na de overgangsregeling?

Een geïntegreerde aanpak

Daarom ben ik gaan onderzoeken of dit vak op een meer geïntegreerde manier lesgegeven kan worden. Zo kunnen er meerdere leerplandoelen tegelijk behaald worden waardoor er meer tijd en ruimte in het vak komt om de leerstof met meer diepgang te behandelen. Deze aanpak lost veel van de problemen op die leerkrachten nu hebben met het vak. Zo zijn ze niet tevreden over de huidige boeken van uitgeverijen, sommige voelen zich onbekwaam om het vak te geven, het vak zorgt voor heel wat complexe opgezette structuren en er is te weinig tijd waardoor leerstof maar heel oppervlakkig wordt behandeld. De helft van de leerkrachten zegt zelfs niet alle eindtermen te zullen gaan halen tegen het einde van het schooljaar.

Bij deze geïntegreerde aanpak worden dus leerplandoelen uit alle drie de componenten van het vak verwerkt in één les en wordt er niet meer in hokjes gedacht. De verschillende componenten uit het vak gaan elkaar hierbij onderling versterken. Dankzij wederzijdse beïnvloeding ontstaan bij leerlingen nieuwe inzichten die de grenzen van het vak overstijgen. Als leerlingen afstuderen is het belangrijk dat ze buiten vakkennis ook beschikken over een aantal metacompetenties. Deze competenties kunnen niet aangeleerd worden via de traditionele afgelijnde vakken en hebben dus een geïntegreerde aanpak nodig. Het heeft als voordeel dat het voor meer motivatie zorgt bij leerlingen, zorgt voor betere leeruitkomsten en het ontwikkelt hun 21ste-eeuwse vaardigheden.

Uit het onderzoek blijkt dat MEAV leerkrachten wel degelijk openstaan voor een geïntegreerde aanpak. Meer dan 80% van de huidige MEAV leerkrachten ziet dit zitten mits er voldoende ondersteuning is. De achtergrond van deze leerkrachten is momenteel wel nog heel divers. Toch blijft het het beste als het vak wordt gegeven door één leerkracht met de juiste vakkennis. Het type leerkracht die het beste naar voren komt voor het geven van dit vak in zijn geheel zijn productontwikkelaars. Zij beschikken zowel over de artistieke vaardigheden als de economische en maatschappelijke. Zij zijn ook gewoon om in projecten te werken en kennis uit verschillende vakgebieden samen te brengen.

Nood aan kunst en cultuur

Maar er blijft ook nog altijd een grote noodzaak naar kunst en cultuur in het onderwijs die nu sterk is teruggeschroefd. Het artistieke kan in dit vak wel dienen als een verbindende waarde tussen de verschillende vakgebieden. Het zorgt er namelijk voor dat leerlingen gaan open bloeien, ze meer motivatie en zelfvertrouwen krijgen. Het ontwikkeld hun creatief en kritisch denken, hun communicatieve vaardigheden en het vermogen tot samenwerking.

Met andere woorden zou het beter zijn als artistieke vorming meer uren zou krijgen in het onderwijs. Maar voorlopig moeten we met het vak MEAV verder en doen we dit dus best op een geïntegreerde manier.