Op weg naar een betere toekomst' - het belang van gezinshulp in een minder ontwikkeld land: Haïti



Op weg naar een betere toekomst.
An wout pou yon lavni miyò.

Het belang van gezinshulp in een minder ontwikkeld land: Haïti

In een groot deel van de wereld wordt het gezinsleven vooral bedreigd door ongelijkheden in de economische wereldorde. Die ongelijkheden vormen een oorzaak van milieuvervuiling, politieke instabiliteit, oorlog, armoede, allemaal ongunstige omstandigheden waaronder veel gezinnen in ontwikkelingslanden vandaag de dag te lijden hebben. Sinds 1996 ben ik voorzitter van de vzw FINADO. Als verantwoordelijke voor het organiseren en evalueren van peterschappen en projecten in Haïti, heb ik reeds veertig werkbezoeken achter de rug. Tijdens de werkbezoeken leerde ik ‘cultuur als een andere denkwereld’ kennen: de levensstijl, gewoonten en gedragingen, de taal, criminaliteit, het leven in krottenwijken, in broussedorpen … .

Wie voet zet op Haïtiaanse bodem, wordt overspoeld door de beelden van armoede, ellende, gebrekkige gezondheid…. Tachtig procent van de bevolking leeft onder de armoedegrens. Talrijke gezinnen trachten in onmenselijke omstandigheden te overleven. Het gebrek aan hygiëne, het tekort aan zuiver drinkwater, de permanente ondervoeding, het analfabetisme, het gebrek aan medische zorg en armoedige levensomstandigheden oefenen een zware druk uit op de gezondheidssituatie. In de steden, krottenwijken leven de mensen naast open riolen, zonder ook maar enige bescherming tegen de malariamuggen of andere ziektekiemen die hen dag in dag uit bedreigen. De vuile grachten, gevuld met afval zijn een broeinest van allerhande besmettelijke ziekten en is een ideale kweekplek voor insecten, ratten en ander ongedierte. In dorpen op het platte land zien de huizen er nog armoediger uit dan in de steden – lemen hutjes met een dakbekleding uit stro. De vrouwen koken er hun schamele restjes voedsel op houtskoolvuurtjes. Overal lopen kinderen rond, sommigen halfnaakt, andere met vuile kapotte kleren.

Gemiddeld baart een vrouw vier tot zes kinderen (of meer). Het gebruik van anticonceptiemiddelen is laag. Haïti telt een hoog aantal tienerzwangerschappen. Door een samenspel van ondervoeding en infectieziekten sterft een groot deel van de kinderen op jonge leeftijd. Talrijke vrouwen sterven ten gevolge van zwangerschap of bevalling, ondervoeding, verwondingen, besmetting, te snel na elkaar volgende zwangerschappen, beperkte gezondheidszorg. Er is een gebrek aan controle op seksueel overdraagbare ziektes. Vaak zoeken gezinnen de hulp bij een voodoopriester die bemiddelt tussen de wereld van de geesten en die van de mensen. Vele kinderen worden in weeshuizen achtergelaten of worden uitbesteed aan een ‘rijkere familie’ – men noemt dit ‘restavek’.



Talloze kinderen komen op straat terecht en moeten dagelijks vechten om te overleven. Elke dag bedelen ze om eten of zoeken voedselresten op vuilnisbelten. Vele onder hen zijn aidswezen. Meer dan 60% van de bevolking doet aan familiale landbouw om te kunnen overleven. Op de berghellingen verbouwen de arme boeren vooral bonen, maïs en cassave. De landbouw in Haïti brengt niet eens voldoende op om de eigen bevolking te voeden. Er is gebrek aan kennis en er is geen landbouwbeleid. Het landbouwareaal is aangetast door ontbossing en erosie. De vruchtbare aarde is van de kale bergflanken weggespoeld tijdens de regen – en orkaanseizoenen.

Op dinsdag 12 januari 2010, om zeven voor vijf ’s middags lokale tijd, werd Haïti getroffen door de zwaarste aardbeving sinds 1770. Vandaag, bijna twee jaar na de natuurramp, verblijven radeloze daklozen nog steeds in tentenkampen. Het is er niet mogelijk de basisleefomstandigheden – water, sanitair, voedsel, veiligheid, gezondheid, te garanderen. Vanuit mijn betrokkenheid met de complexe situatie in Haïti en omdat achter al dat leed voor mij zoveel gezichten, stemmen, moedige mensen schuil gaan, wil ik voor hen mee werken aan ‘de weg naar een betere toekomst’.

Hoe kan een hulporganisatie een bijdrage leveren aan het verbeteren van de levensomstandigheden van kansarme gezinnen in Haïti?

• Door gezinnen te steunen in de eigen gemeenschap

FINADO organiseert ‘peterschappen’ – een financieel engagement naar een kind en zijn of haar familie. Dit initiatief voorkomt dat kinderen in alternatieve omgevingen moeten opgroeien – dat ze uitbesteed worden aan een ‘rijkere familie’ waar ze vaak als kindslaafjes dienen. Een peterschap geeft de kinderen toegang tot het onderwijs. Gezinnen zetten de stap naar de lokale partnerorganisatie wanneer de veelheid aan problemen voor hen onoverzichtelijk wordt - wanneer ze het niet langer alleen kunnen redden. Deze stap is voor hen een hoge drempel. De maatschappelijke ondersteuning heeft niet het doel dat de taken van de ouders worden overgenomen of dat de gezinnen de passieve cliënten van de hulpverleners worden. We laten het gezin zo autonoom mogelijk functioneren en vragen actieve participatie bij het zoeken naar oplossingen. ‘Hulp’ dient gezinnen die in armoede leven aan de vrijheid te helpen die nodig is om zichzelf te ontwikkelen. Bij de begeleiding van de gesponsorde gezinnen wordt vooral aandacht gegeven aan de zelfredzaamheidvaardigheden, zoals het kunnen omgaan met geld, het kunnen lezen en schrijven, het opkomen voor zichzelf, het weten te organiseren van zijn dag, enzovoorts.



Vaak zorgt FINADO en haar partners voor dagopvang voor de kinderen, bijvoorbeeld in een school in de buurt. Dit geeft de ouders de kans om bijvoorbeeld een klein inkomen te vergaren door op het veld te gaan werken. Andere gezinnen beginnen dankzij de financiële bijdrage een klein handeltje, verkopen fruit, groenten, rijst, suikerriet, enzovoorts. Het stimuleren en nagaan of de afspraken werden nagekomen, zijn belangrijke controleactiviteiten. Wordt het sponsorgeld nuttig besteed? Ging de moeder met haar kind naar de dokter? Zijn de levensomstandigheden van het gezin verbeterd? Het opbouwen van een succesvolle hulpverleningsrelatie staat centraal in de hulpverlening. Hulpverlening aan gezinnen in een ontwikkelingsland als Haïti wijst op een hulpverlening met een brede bril.

• Gezinsondersteunende gemeenschapsprojecten

We denken niet alleen aan het microniveau (het hulpvragende gezin), maar ook aan het meso- (buurt en familie) en macroniveau (de maatschappij). FINADO biedt hulp op het vlak van gezondheid, onderwijs, water- en sanitaire voorzieningen, aan de meest kwetsbare gezinnen in de gemeenschap. Bij het organiseren van projecten wordt de doelgroep (de dorpelingen) nauw bij het project betrokken.

FINADO besteedt extra aandacht aan onderwijs. Toegang tot dergelijk onderwijs is niet alleen een basisrecht voor kinderen, het is ook een van de Millenniumdoelstellingen. Onderwijs is de basis voor de toekomst in Haïti. De scholen zijn een essentieel maatschappelijk ankerpunt in de regio’s waar FINADO peterschappen heeft. Zij bieden basisvoorzieningen zoals voeding, onderwijs, bescherming en gezondheidszorg voor de kinderen van de volledige gemeenschap. De scholen doen bovendien dienst als gemeenschapslokaal voor onderricht en gezondheidszorg. Alle scholen worden uitgerust met watervoorziening en latrines. Goede hulp heeft oog voor duurzaamheid, voor effecten op lange termijn – bijvoorbeeld bij de bouw van een waterput wordt ook rekening gehouden met de blijvende onderhoudskosten.

• Een goede samenwerking met de partnerorganisatie

Westerse organisaties werken meestal met een lokale partnerorganisatie. Deze organisatie is het steunpunt voor de arme hulpvragers. De lokale partners zijn verantwoordelijk voor de uitvoering en het slagen van het project – zij zorgen er voor dat de afgesproken plannen worden uitgevoerd.


Besluit

Gezinshulp in een minder ontwikkeld land, als Haïti is onontbeerlijk! Op de voorgrond van gezinshulp staat hierbij de relatie tussen de hulpverlener en de arme hulpvrager. Duurzaamheid, continuïteit, empowerment en veerkracht zijn belangrijke bouwstenen in onze manier van werken bij het organiseren van peterschappen en gezinsondersteunende gemeenschapsprojecten. Succesvolle hulpverlening wordt gekenmerkt door een openheid en respect voor de leefwereld van gezinnen in armoede, rekening houden met de mogelijkheden van de hulpvragers.