Plagen is liefde vragen

Het is maar kalverliefde, toch?

Men heeft het makkelijk over ‘kalverliefde’ maar is verliefdheid bij jongeren wel zo vluchtig en betekenisloos? Wat schrijven wetenschappers over jongeren en verliefdheid en wat zeggen de jongeren er zelf over? Het valt op dat veel aspecten van adolescenten en verliefdheid nog niét zijn bestudeerd. Het is zelfs zo dat er enkel literatuur te vinden is of over jongeren óf over verliefdheid, maar niet over verliefdheid ván jongeren. Alsof die niet bestaat of niet belangrijk is, maar wat blijkt? Dat is ze wel!

Verliefdheid en het aangaan van liefdesrelaties hebben een belangrijke plaats in het leven van jongeren en daarom verdienen zowel de aangename gevoelens als de onzekerheid en het liefdesverdriet de nodige aandacht van ouders, opvoeders en wetenschappers. Om de jongeren te bereiken kon ik voor mijn onderzoek rekenen op de medewerking van Jeugd en Seksualiteit, een informatie en documentatiedienst over relaties en seksualiteit voor kinderen en jongeren. De website van Jeugd en Seksualiteit bevat een forum waarop jongeren aan elkaar vragen kunnen stellen waarop andere jongeren dan kunnen reageren met berichten of posts. Het was de eerste keer dat de inhoud van zo een jongerenforum werd gebruikt als basis voor een onderzoek. De posts op het forum zijn een belangrijke bron van informatie omdat ze toegang geven tot de gesprekken en leefwereld van jongeren ‘onder elkaar’. Immers, de anonimiteit op het forum laat toe om op een open manier eigen meningen te delen met anderen.  Door een analyse te maken van deze zelfonthullingen, kon ik een kijkje nemen in de leefwereld van de ‘jeugd van tegenwoordig’- die voor volwassenen meestal gesloten blijft.

Op basis van de analyse van meer dan 280 posts kon ik een concrete definitie formuleren over verliefdheid bij jongeren. Deze luidt als volgt: ‘verliefdheid bij jongeren is een toestand waarin jongeren verlangen, fantaseren, lichamelijke en emotionele gevoelens ervaren naar een andere persoon toe’. Wat die verlangens, fantasieën en gevoelens precies inhouden komt niet aan bod op het forum noch in de literatuur. Er wordt vanuit gegaan dat die niet zo verschillend zijn van hoe verliefdheid bij volwassenen zich voordoet. Niettemin heb ik geleerd dat er drie grote kenmerken zijn die verliefdheid bij jongeren anders maken dan verliefdheid bij volwassenen: met name de inmenging van ouders, de invloed van vriendschappen en onzekerheid.

Een vraag die onder psychologen al lang speelt is of onenigheid met de ouders al dan niet nodig is. Op het forum zijn duidelijk voorbeelden te vinden waarin jongeren hun beklag doen over de bezorgdheid of de controle van ouders, gaande van gezonde bezorgdheid tot extreme controle en verbod. Onenigheid komt dus zeker voor, maar een goede band met de ouders en goed kunnen communiceren is nog belangrijker. Het lijkt erop dat jongeren een dubbele en tegenstrijdige ontwikkelingstaak hebben. Enerzijds hebben ze de strijd met hun ouders nodig om van hen los te komen en op eigen benen te gaan staan. Anderzijds gaan ze tegelijk op zoek naar een nieuwe emotionele verbinding, met name met een lief. Zou het kunnen dat verliefdheid in dit dubbele proces een belangrijke rol speelt?

Het seksuele aspect blijkt een belangrijk strijdpunt tussen ouders en jongeren. De strijd om het ‘mogen blijven slapen’ is hier een alom bekend voorbeeld van. De ontluikende seksualiteit van de jongere blijkt vooral een moeilijk punt voor de ouders. Kleine kinderen zijn namelijk ook wel eens ‘verliefd’ maar deze soort van verliefdheid is blijkbaar minder bedreigend voor de ouders dan het ‘blijven slapen’. Dit laatste houdt voor ouders een duidelijke verwijzing naar seksueel contact in, terwijl het voor jongeren vooral een vraag naar erkenning van en vertrouwen in hun relatie is. Het experimenteren met seks zal immers niet tegengehouden worden door een verbod op het ‘samen slapen’.

Vriendschappen zijn voor adolescenten heel belangrijk, vrienden worden vaak als één van de belangrijkste personen in hun leven omschreven tot… ze een relatie hebben. Zowel uit de analyse van het forum als uit de literatuur blijkt dat vriendschappen vaak een basis zijn voor het ontwikkelen van verliefdheidsgevoelens. Vriendschappen zijn een manier om naar elkaar toe te groeien. Uit de posts blijkt dat de grens tussen beide vaak erg vaag blijft. Vanaf wanneer ben je nu een koppel? Dit kan best verwarrend zijn voor één van beide waardoor er onzekerheid kan ontstaan, wat ons tot het derde kenmerk brengt.

Op het forum is het thema onzekerheid bij verliefdheid alom tegenwoordig. Men is niet alleen onzeker over eigen gevoelens maar ook over de gevoelens van de ander. Dit is voor een deel kenmerkend voor de leeftijdsfase van de adolescentie. Dat jongeren niet goed begrijpen wat ze voelen, maakt het zo moeilijk om die gevoelens helder te krijgen. Anderzijds stelt zich de vraag of dit niet net eigen is aan elke verliefdheid. Ook worden jongeren vaker dan vroeger in hun kindertijd of tienerjaren met echtscheidingen geconfronteerd. Hierdoor ontstaat er een gevoel dat een liefdesrelatie geen zekerheid meer biedt.

Wat er in de literatuur duidelijk te weinig naar voren komt, is liefdesverdriet met de bijhorende thema’s ontrouw en jaloezie. Op het forum vragen de jongeren steun en raad aan elkaar om de vele emoties die hiermee gepaard gaan te kunnen verwerken. Ik denk dat dit een uitgelezen kans biedt om meer onderzoek te doen naar liefdesverdriet en aanverwante moeilijke emoties en zo jongeren beter te begrijpen en begeleiden in dit ontwikkelingsproces.

Over ontrouw vond ik helemaal niets terug in de literatuur. De angst voor ontrouw en de nood aan vertrouwen leeft nochtans sterk onder jongeren. Het blijkt uit de data dat jongeren het moeilijk vinden om in te schatten in hoeverre ze hun partner kunnen vertrouwen zonder het risico op bedrog te lopen en vanaf welk punt ze teveel aan het controleren zijn. Want overmatige controle houdt ook een risico in dat de relatie stuk loopt. Ze hebben er nood aan om over deze onderwerpen openhartig te kunnen praten met volwassenen.

Tot slot wil ik er via deze masterproef voor pleiten om in relationele en seksuele vorming en voorlichting, naast gesprekken met veel meer aandacht voor de positieve gevoelens van verliefdheid, ook plaats te maken voor thema’s als onzekerheid, liefdesverdriet en ontrouw. Het is belangrijk om de jongeren te wapenen tegen ongewenst seksueel contact en zichzelf te leren beschermen tegen SOA’s. Daarnaast is het ook aangewezen om hen te helpen in hun zoektocht om met hun liefdesverdriet en onzekerheid om te gaan. In tijden waarin een groter wordende groep jongeren opgroeit in nieuw samengestelde gezinnen, zal die onzekerheid meer dan ooit aanwezig zijn en daardoor ook meer dan ooit aandacht vragen.