Toward a performative understanding of sex/gender in law: considering genderless identity documents
M/V/X? Beter nog: helemaal niks
“Seks!”
Nu ik je aandacht heb, wil ik van de gelegenheid gebruik maken om het te hebben over hoe de wet omgaat met jouw seksuele identiteit. Die omvat je geslacht, je genderidentiteit en je seksuele oriëntatie. Wat betreft seksuele voorkeur is het niet langer een geheim dat jongens verliefd kunnen worden op jongens en dat meisjes soms vallen voor meisjes. Verder weten de meesten van ons dat jezelf man of vrouw voelen (of iets daartussen, daarboven, of zelf daarnaast) niet per se samenvalt met het geslacht dat de dokter voor jou vastlegde wanneer je geboren werd en dat op je identiteitskaart vermeld staat. Vaak wordt dan ook gezegd dat genderrollen (hoe jongens en meisjes zich horen te gedragen) en genderidentiteit (het gevoel een man, vrouw of iets anders te zijn) cultureel bepaald en veranderlijk zijn. Geslacht daarentegen lijkt biologisch vastgelegd: je hebt ofwel een mannelijk ofwel een vrouwelijk lichaam en daar valt, behalve via geslachtschirurgie, weinig aan te doen. Wanneer iemand een dergelijke operatie ondergaat, is het in vele landen, waaronder ook België, mogelijk om het wettelijke geslacht op de geboorteakte en de identiteitskaart te veranderen van M naar V of van V naar M. Niets bijzonders en iedereen blij, toch?
M/V/X: een derde geslacht
Zo simpel blijkt het echter niet te zijn. Sommige mensen vinden dat het helemaal niet mogelijk moet zijn om van wettelijk geslacht te veranderen. Anderen zijn dan weer misnoegd omdat men enkel van M naar V of omgekeerd kan. De wettelijke verplichting tot registratie als M of V werd daarom aangevochten door intersekse personen (dit zijn mensen die zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken hebben) en transgender personen (dit zijn mensen die zich wat betreft hun geslacht of hun genderidentiteit niet eenduidig mannelijk of vrouwelijk voelen). Als gevolg van dit protest werd de wetgeving in verschillende landen aangepast, waaronder Australië, Canada, Denemarken, Duitsland, India, Malta, Nederland, Nepal, Nieuw-Zeeland, Oostenrijk, Pakistan en de VS. Die landen kozen ervoor om een derde geslachtscategorie te creëren voor mensen met een variatie in geslachtskenmerken en in sommige gevallen ook voor mensen die zich noch als man noch als vrouw identificeren. Zij kunnen nu onder bepaalde voorwaarden het geslacht dat vermeld werd op hun geboorteakte en identiteitskaart veranderen in een andere categorie dan M of V, zoals ‘onbepaald’, ‘overige’, of ‘X’. Misschien vernieuwend voor een groot deel van de bevolking maar eind goed, al goed. Toch?
Weg met dat geslacht!
Wel, neen. Wereldwijd eisten verschillende maatschappelijke organisaties, zoals ILGA en de International Intersex Organization, dat overheden gender- en/of geslachtsregistratie volledig afschaffen. De eis vinden we ondertussen ook al terug in de Jogjakarta-beginselen voor de toepassing van Mensenrechten met betrekking tot Seksuele Oriëntatie en Genderidentiteit. Nu vraag je je misschien af waarom sommige mensen zich zo ergeren aan het geslacht op hun identiteitskaart. Laat dit nu net zijn wat deze scriptie probeert te achterhalen.
Enerzijds ga ik op zoek naar de recente ontwikkelingen op internationaal, Europees en nationaal vlak omtrent de afschaffing van geslachtsregistratie. Anderzijds wil ik met deze thesis verklaren waarom seksuele minderheden zich kanten tegen de registratie van geslacht, op welke (gender)theorieën die tegenkanting berust en waarom de maatschappij die zou moeten ondersteunen. Mijn onderzoek toont aan dat de afschaffing van geslachtsregistratie niet alleen tegemoetkomt aan de mensenrechten van seksuele minderheden (zoals eerdere studies benadrukten) maar eigenlijk in het voordeel speelt van iedereen.
Culturele gendernormen benadelen ons allemaal
Reeds tientallen jaren benadrukken gendertheoretici dat onze genderidentiteit niet voortvloeit uit het biologisch geslacht. Een nieuwe generatie feministische denkers gaat echter verder en stelt dat het begrip ‘geslacht’ zelf ook een culturele uitvinding is. In onze cultuur, zo beweren zij, worden de verhoudingen tussen mensen bepaald op basis van hun gender. Het doel van het begrip ‘geslacht’ is om de cultureel opgelegde gendernormen te rechtvaardigen en juridisch te verankeren. Zo wordt de illusie geschapen dat gendernormen vanzelfsprekend – en dus onoverkoombaar – zijn omdat ze berusten op ‘natuurlijk’ geslacht. Daarbij wordt ons wijsgemaakt dat baby’s bij de geboorte ofwel mannelijk ofwel vrouwelijk zijn, dat zij zich op latere leeftijd respectievelijk mannelijk of vrouwelijk zullen voelen en gedragen, en dat ze bovendien tot het andere geslacht aangetrokken zullen zijn.
Deze visie wordt in vraag gesteld door seksuele minderheden, waaronder intersekse personen. Omdat zij zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken vertonen, zijn zij het levende bewijs dat geslacht/gender geen natuurlijk gegeven is maar wel aangeleerd wordt. Het bestaan van intersekse personen maakt duidelijk dat de opdeling tussen mannen en vrouwen niet geldt en dus herzien moet worden. Feitelijk is ieder lichaam fysiek verschillend: geen enkel lichaam stemt precies overeen met het ideale prentje van ‘man’ of ‘vrouw’ uit de leerboeken biologie. Misschien begrijp je nu beter waarom bepaalde gendertheoretici stellen dat geslacht weliswaar geen natuurlijk begrip is maar wel een ‘naturaliserend’ begrip is. Daarmee bedoelen ze dat ons cultureel wordt aangeleerd om onszelf op basis van bepaalde fysieke eigenschappen te identificeren met ofwel de categorie ‘mannen’ ofwel de categorie ‘vrouwen’. Daarna wordt van ons verwacht dat we ons gaan gedragen op de cultureel bepaalde manier die samengaat met die categorie. Zij die dat niet doen, met name seksuele minderheden, worden uitgelachen, verstoten of gestigmatiseerd. Doordat niemand zo behandeld wil worden, probeert iedereen zo goed als mogelijk de typische ‘man’ of ‘vrouw’ te imiteren. Dit leidt niet alleen tot negatieve gevolgen zoals onzekerheid en psychisch onbehagen (denk aan meisjes die zich te ‘dik’ voelen of jongens die hun emoties niet durven uiten); op die manier wordt dit culturele gendersysteem ook in stand gehouden. We vallen er dus allemaal ten prooi aan. Aangezien seksuele minderheden dit echter veel bewuster ervaren, is het logisch dat zij de voorvechters zijn die het systeem proberen te veranderen, bijvoorbeeld door geslachtsregistratie aan te vechten.
Zolang geslachtsregistratie verplicht is, legitimeert de wet de culturele gendernormen. Bijgevolg concludeert mijn onderzoek dat onze wet de negatieve gevolgen van de culturele gendernormen in stand helpt te houden. Daarnaast toont mijn scriptie ook aan dat de argumenten tegen het schrappen van geslachtsregistratie op identiteitskaarten geen steek houden. Dus, M/V/X? Beter nog: niks.
American Psychiatric Association, Gender Dysphoria, 2013, available at <https://www.psychiatry.org/File%20Library/Psychiatrists/Practice/DSM/AP…; (last consulted March 17, 2019).
American Psychiatric Association, Guidelines for the Psychological Practice with Boys and Men, 2018, available at <https://www.apa.org/about/policy/boys-men-practice-guidelines.pdf> (last consulted February 2, 2019).
American Psychiatric Association, What is Gender Dysphoria?, 2016, available at <https://www.psychiatry.org/patients-families/gender-dysphoria/what-is-g…; (last consulted February 2, 2019).
Ardill (A.), “Gender: Developments in Australian Law”, 2017, The Journal Jurisprudence, vol. 31, pp. 19-53.
Astrada (M.L.), Astrada (S.B.), “Reexamining the Integrity of the Binary: Politics, Identity, and Law”, University of Maryland Law Journal of Race, Religion, Gender and Class, 2017, vol. 17, pp. 173-211.
Berg (T.C.), “Religion Clause Anti-Theories”, Notre Dame Law Review, 1997, vol. 72, pp. 693-751.
Brown (D.), “Making Room for Sexual Orientation and Gender Identity in International Human Rights Law: An Introduction to the Yogyakarta Principles”, Michigan Journal of International Law, 2010, vol. 31, pp. 821-879.
Butler (J.), “Performative Acts and Gender Constitution: An Essay in Phenomenology and Feminist Theory”, in K. Conboy, N. Medina, S. Stanbury (eds.), Writing on the Body: Female Embodiment and Feminist Theory, Columbia University Press, New York, 1997, pp. 401-419.
Butler (J.), “Reply from Judith Butler to Mills and Jenkins”, Differences, 2007, vol. 18, pp. 180-195.
Butler (J.), Bodies That Matter: On the Discursive Limits of ”Sex”, Routledge, New York, 1993.
Butler (J.), Frames of War: When is Life Grievable?, London, Verso, 2009.
Butler (J.), Gender Trouble – Feminism and the Subversion of Identity, 2007, Routledge, New York.
California Law Review, “Notes on Conflation: Foreword”, California Law Review, 1995, vol. 83, n°1, pp. 12-33.
Cannoot (P.), “Let it be: het recht op persoonlijke autonomie van personen met intersekse/DSD”, Tijdschrift voor Seksuologie, 2017, vol. 41, n°2, pp. 87-94.
Chang (A.R.), Wildman (S.M.), “Gender In/sight: Examining Culture and Constructions of Gender”, The Georgetown Journal of Gender and Law, 2017, vol. 18, pp. 43-79.
Chinkin (C.), Charlesworth (H.), Wright (S.), “Feminist approaches to international law”, American Journal of International Law, 1991, vol. 85, pp. 613-645.
Commissioner for Human Rights, Issue Paper, Human Rights and Gender Identity, 2009, available at <https://rm.coe.int/16806da753> (last consulted February 19, 2019).
Commissioner for Human Rights, Issue Paper, Human Rights and intersex people, 2015, available at <https://rm.coe.int/16806da5d4> (last consulted March 19, 2019).
Cooper (D.), Renz (F.), “If the State Decertified Gender, What Might Happen to its Meaning and Value?”, Journal of Law and Society, 2016, vol. 43, n°4, pp. 483-505.
Cruz (D.B.), “Disestablishing Sex and Gender”, California Law Review, 2002, vol. 90, n°4, pp. 997-1086.
Currie (D.H.), “Feminist Encounters with Postmodernism: Exploring the Impasse of Debates on Patriarchy and Law”, Canadian Journal of Women and Law, 1992, vol. 5, pp. 63-86.
Davies (M.), “Queer Property, Queer Persons: Self-Ownership and Beyond”, Social and Legal Studies, 1998, vol. 8, n°3, pp. 327-352.
de Beauvoir (S.), The Second Sex, trans. H.M. Parshley, Penguin Books, Middlesex, 1972.
Dreyfus (T.), “The ‘Half-Invention’ of Gender Identity in International Human Rights Law: from CEDAW to the Yogyakarta Principles”, Australian Feminist Law Journal, 2012, vol. 37, pp. 33-50.
European Commission, Trans and intersex equality rights in Europe: a comparative analysis, 2018, available at <https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/trans_and_intersex_equality_…; (last consulted February 2, 2019).
European Commission, Trans and intersex people: discrimination on the grounds of sex, gender identity and gender expression, 2012, available at <http://www.teni.ie/attachments/35bf473d-1459-4baa-8f55-56f80cfe858a.PDF…; (last consulted February 2, 2019).
European Commission, Trans and intersex people: discrimination on the grounds of sex, gender identity and gender expression, 2012, available at <http://www.teni.ie/attachments/35bf473d-1459-4baa-8f55-56f80cfe858a.PDF…; (last consulted February 2, 2019).
European Union Agency for Fundamental Rights, European Union lesbian, gay, bisexual and transgender survey, 2014, available at <https://fra.europa.eu/en/publication/2014/eu-lgbt-survey-european-union…; (last consulted February 2, 2019).
Fausto-Sterling (A.), “The Five Sexes – Revisited”, Sciences, 2000, vol. 40, n°4, pp. 18-24.
Federal Minister of the Interior, Building and Community, Data on the ID card, available at <https://www.personalausweisportal.de/EN/Citizens/German_ID_Card/Feature…; (last consulted March 19, 2019).
Fineman (M.A.), “Feminist Legal Theory”, American University Journal of Gender, Social Policy and Law, 2005, vol. 13, pp. 13-23.
Francis (L.), Smith (P.), “Feminist Philosophy of Law”, in E. Zalta (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy, winter 2017 edition, available at <https://plato.stanford.edu/archives/win2017/entries/feminism-law/> (last consulted March 20, 2019).
Frug (M.J.), “A Postmodern Feminist Legal Manifesto (An Unfinished Draft)”, Harvard Law Review, 1992, vol. 105, pp. 1045-2008.
Gerards (J.), “Pluralism, Deference and the Margin of Appreciation Doctrine”, European Law Journal, 2011, vol.17, pp. 80-120.
Ghattas (C.), “Human Rights between the Sexes: a preliminary study on the life situations of inter* individuals”, in Heinrich Böll Stiftung (ed), Publication series on Democracy, 2013, vol. 34, available at <https://www.boell.de/sites/default/files/endf_human_rights_between_the_…; (last consulted February 2, 2019).
Gordon (D.R.), “Transgender Legal Advocacy: What Do Feminist Legal Theories Have to Offer?”, California Law Review, 2009, vol. 97, pp. 1719-1762.
Greenberg (J.), “Defining Male and Female: Intersexuality and the Collision between Law and Biology”, Arizona Law Review, 1999, vol. 41, pp. 265-328.
Halewood (P.), “Embodiment & Perspective: Can White Men Jump”, Yale Journal of Law and Feminism, 1995, vol. 7, pp. 1-36.
Halley (J.), Split Decisions: How and Why to Take a Break from Feminism, Princeton University Press, Princeton, 2006.
Hanssen (S.), “Beyond Male or Female: Using Nonbinary Gender Identity to Confront Outdated Notions of Sex and Gender in the Law”, Oregon Law Review, 2017, vol. 96, pp. 283-312.
Harris (A.P.), “Race and Essentialism in Feminist Legal Theory”, Stanford Law Review, 1990, vol. 42, pp. 581-616.
Harvard Law Review, “Patriarchy is Such a Drag: The Strategic Possibilities of a Postmodern Account of Gender”, Harvard Law Review, 1995, pp. 1973-2008.
Immigration, Refugees and Citizenship Canada, News Release: Minister Hussen announces major step forward in gender equality by making changes to passports and immigration documents, 2017, available at <https://www.canada.ca/en/immigration-refugees-citizenship/news/2017/08/…; (last consulted March 1, 2019).
International Civil Aviation Organization, A Review Of The Requirement To Display The Holder’s Gender On Travel Documents, 20 November 2012, TAG/MRTD/21-IP/4, available at <https://www.icao.int/Meetings/TAG-MRTD/Documents/Tag-Mrtd-21/Tag-Mrtd21…; (last consulted February 2, 2019).
Knouse (J.), “From Identity Politics to Ideology Politics”, Utah Law Review, 2009, pp. 749-796.
Köhler (R.), Ehrt (J.), Cojocariu (C.), Legal Gender Recognition in Europe, TGEU (ed.), 2016, available at <https://tgeu.org/wp-content/uploads/2017/02/Toolkit16LR.pdf> (last consulted February 15, 2019).
Kristeva (J.), "Woman Can Never Be Defined," trans. Marilyn A. August, in E. Marks, I. de Courtivron (eds.), New French Feminisms, Schocken, New York, 1981.
Kumar Sahu (M.), “Case Comment on National Legal Services Authority v. Union of India & Others (AIR 2014 SC 1863): A Ray of Hope for the LGBT Community”, BRICS Law Journal, 2016, vol. 3, pp. 164-175.
Lake (S.M.), “The Right to Gender Self-Identification Post-Obergefell”, The Western Michigan University Cooley Journal of practical & clinical Law, 2018, vol. 19, pp. 293-314.
Levit (N.), Verchick (R.), Feminist Legal Theory (Second Edition): A Primer, NYU Press, New York, 2016.
MacKinnon (C.A.), Toward a Feminist Theory of State, Harvard University Press, Cambridge, 1991.
McNeilly (K.), “Gendered Violence and International Human Rights: Thinking Non-discrimination Beyond the Sex Binary”, 2014, Feminist Legal Studies, vol. 22, pp. 263–283.
Monaghan (P.), “Critical Race Theory: some startling analyses”, Chronicles of Higher Education, 23 June 1993, available at <https://www.chronicle.com/article/Critical-Race-Theory-Some/70760> (last consulted March 19, 2019).
Narrain (S.), “Gender Identity, Citizenship and State Recognition”, Socio-Legal Review, 2012, vol. 8, pp. 106-115.
Neuman Wippler (A.J.), “Identity Crisis: The Limitations of Expanding Government Recognition of Gender Identity and the Possibility of Genderless Identity Documents”, Harvard Journal of Law and Gender, 2016, vol. 39, pp. 491-554.
New Zealand Identity and Passport Office, Information about Changing Sex/Gender Identity, 2018, available at <https://www.passports.govt.nz/what-you-need-to-renew-or-apply-for-a-pas…; (last consulted March 1, 2019).
O’Brien (W.), “Can International Human Rights Law Accomodate Bodily Diversity?”, Human Rights Law Review, 2015, vol. 15, pp. 1-20.
O’Flaherty (M.); Fisher (J.), “Sexual Orientation, Gender Identity and International Human Rights Law: Contextualising the Yogyakarta Principles”, Human Rights Law Review, 2008, vol. 8, pp. 207-248.
O’Flaherty (M.) “The Yogyakarta Principles at ten”, Nordic Journal of Human Rights, 2015, vol. 33, pp. 280-298.
O’Hara (M.E.), Judge Grants Oregon Resident the Right to Be Genderless, March 23, 2017, available at <https://www.nbcnews.com/feature/nbc-out/judge-grants-oregon-resident-ri…; (last consulted March 30, 2019).
United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR), Living Free and Equal, 2016, HR/PUB/16/3, available at <https://www.ohchr.org/Documents/Publications/LivingFreeAndEqual.pdf> (last consulted February 2, 2019).
United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR), Report on Discriminatory laws and practices and acts of violence against individuals based on their sexual orientation and gender identity, November 17, 2011, A/HRC/19/41.
Otto (D.), “Holding up Half the Sky, but for Whose Benefit: A Critical Analysis of the Fourth World Conference on Women”, Australian Feminist Law Journal, 1996, vol. 6, pp. 7-28.
Otto (D.), “Queering gender [identity] in international law”, Nordic Journal of Human Rights, 2015, vol. 33, n°4, pp. 299-318.
Pace (Y.), Malta introduces ‘X’ marker on passports, ID cards and work permits, 2017, available at <https://www.maltatoday.com.mt/news/national/80228/malta_introduces_x_ma…; (last consulted March 1, 2019).
Picard (B.), “Gender Identity: Developments in the Law and Human Rights Protections”, University of New Brunswick Law Journal, 2018, vol. 69, pp. 126-159.
Queen (C.), Schimel (L.), Bornstein (K.), PoMoSexuals: Challenging Assumptions about Gender and Sexuality, Cleis Press, San Francisco, 1997.
Ryan (B.), “Introduction – Identity Politics: The Past, the Present, and the Future” in B. Ryan (ed.), Identity Politics in the Women’s Movement, New York University Press, New York, 2001.
Reineck (K.), “Running from the Gender Police: Reconceptualizing Gender to Ensure Protection for Non-Binary People”, Michigan Journal of Gender and Law, 2017, vol. 24, pp. 265-322.
Rich (A.), “Compulsory Heterosexuality and Lesbian Existence”, Signs, 1980, vol. 5, n°4, pp. 631-660.
Rinofner-Kreidl (S.), “Fathoming the Abyss of Time: Temporality and Intentionality in Husserl’s Phenomenology”, in A.T. Tymieniecka, Phenomenology World-Wide, Springer, Dordrecht, 2002, pp. 134-145.
Roberts (A.), Stephan (P.B.), Verdier (P.H.), Versteeg (M.), “Comparative International Law: Framing The Field”, The American Journal of International Law, 2015, vol. 109, pp. 467-474.
Rosenblum (D.), “Unsex CEDAW, or What’s Wrong with Women’s Rights”, Columbia Journal of Gender and Law, 2011, vol. 20, n°2, pp. 98-194.
Scott (J.C.), Seeing like a state: how certain schemes to improve the human condition have failed, Yale University Press, New Haven, 1998.
Stryker (S.), “(De)Subjugated Knowledges: An Introduction to Transgender Studies”, in S. Stryker, S. Whittle (eds.), The Transgender Studies Reader, Routledge, New York, 2006, pp. 1-18.
Technical Advisory Group on Machine Readable Travel Documents (ICAO), Information paper, TAG/MRTD/21-IP/4, 2012, available at <https://www.icao.int/Meetings/TAG-MRTD/Documents/Tag-Mrtd-21/Tag-Mrtd21…; (last consulted February 16, 2019), p. 2.
The Canadian Press, Gender-neutral ID issues on Ottawa's radar for more than a year, 2016, available at <https://www.cbc.ca/news/politics/gender-neutral-id-issues-1.3664821> (last consulted March 1, 2019).
van den Brink (M.), Tigchelaar (J.), M/V en verder: Sekseregistratie door de overheid en de juridische positie van transgenders, 2014, available at <https://www.wodc.nl/binaries/2393-volledige- tekst_tcm28-73312.pdf> (last consulted February 2, 2019).
van der Meer (T.A.M.), “Gay bashing - a rite of passage?”, Culture, Health and Sexuality, 2003, vol. 5, pp. 253-266.
Verfassungsgerichtshof Österreich, VfGH Press Release G 77/2018, 2018, available at <https://www.vfgh.gv.at/downloads/Press_release_G_77-2018_Intersex_perso…; (last consulted March 2, 2019).
Vikander (T.), Why is BC Vital Stats dragging the gender markers battle to court?, 2016, available at <https://www.dailyxtra.com/why-is-bc-vital-stats-dragging-the-gender-mar…; (last consulted March 1, 2019).
Visser (C.), Picarra (E.), “Victor, Victoria or V? A Constitutional Perspective on Transsexuality and Transgenderism”, South African Journal of Human Rights, 2012, vol. 28, n°3, pp. 506-531.
Vranken (J.), “Exciting Times for Legal Scholarship”, Recht en Methode in onderzoek en onderwijs, 2012, vol. 2, n° 2, pp. 42-62.
Weiss (J.), “The Gender Caste System: Identity, Privacy, and Heteronormativity”, Law & Sexuality: A Review of Lesbian, Gay, Bisexual and Transgender Legal Issues, 2001, vol. 10, pp. 123-186.
Wells (S.), “Feminism, False Consciousness, & Consent: A Third Way”, The Georgetown of Journal of Gender and Law, 2017, vol. 18, pp. 251-277.
World Health Organization (WHO), ICD-11: Classifying disease to map the way we live and die, 2018, available at <https://www.who.int/health-topics/international-classification-of-disea…; (last consulted March 17, 2019).
Wilchins (R.A.), Read My Lips: Sexual Subversion and the End of Gender, Riverdale Avenue Books, Riverdale (NY), 2013.
Wittig (M.), The Straight Mind and Other Essays, Beacon Press, Boston, 1992.
World Bank, World Bank Country and Lending Groups, available at <https://datahelpdesk.worldbank.org/knowledgebase/articles/906519-world-…; (last consulted March 19, 2019).