Stigmatisering van personen met psychiatrische aandoeningen en levenstevredenheid. De invloed van copingstrategieën.

Voorzichtig met vooroordelen!

Personen waarbij een mentale aandoening wordt vastgesteld hebben vaak geen gemakkelijke opdracht voor zich. Het moment dat hun aandoening benoemd wordt, betekend vaak een verandering in de gedachten en emoties van anderen en vaak ook van zichzelf. Binnen dit onderzoek wordt nagegaan wat de invloed is van vooroordelen die binnen de maatschappij aanwezig zijn op de tevredenheid van psychiatrische patiënten. Daarnaast wordt ook nagegaan op welke manier deze personen hier best op reageren om zo tevreden mogelijk te blijven of te worden. Hiervoor wordt voor het eerst rekening gehouden met drie verschillende manieren om met voordelen om te gaan. Zo wordt het duidelijk dat een begripvolle omgang met psychiatrische patiënten zeer belangrijk is.

De aangehaalde manieren om met vooroordelen om te gaan zijn niet alleen toepasbaar op psychiatrische aandoeningen, maar kunnen ook relevant zijn bij de omgang met andere vooroordelen binnen de maatschappij.

Personen die te maken krijgen met een diagnose van een mentale aandoening krijgen vaak te maken met stigmatisering. Stigmatisering betekent dat mensen ideeën over een aandoening ontwikkelen waardoor men patiënten als minderwaardig, ziek of niet normaal aanziet en kan zich op twee manieren manifesteren. Enerzijds kan er gesproken worden over zelfstigmatisering; waar de patiënten zelf ideeën over hun eigen aandoening hebben of ontwikkelen. Anderzijds is er sprake van publieke stigmatisering; waar de patiënten bepaalde (vaak negatieve) invloeden uit hun omgeving ervaren. Het spreekt voor zich dat stigma’s vaak een moeilijk punt zijn bij de omgang met psychiatrische aandoeningen. Verschillende onderzoeken hebben dan ook aangetoond dat stigma’s ervoor kunnen zorgen dat psychiatrische patiënten zeer ongelukkig worden.

Wanneer er gesproken wordt over algemeen gelukkig of ongelukkig zijn wordt dit vaak weergegeven aan de hand van de levenstevredenheid van psychiatrische patiënten. Om dit na te gaan wordt er rekening gehouden met twee kenmerken. Enerzijds de aanwezigheid van kenmerken van de ziekte zelf vb. depressieve gevoelens, emotieschommelingen,… en anderzijds de context waarbinnen de patiënt zich bevindt vb. de reactie van anderen op het feit dat er een psychiatrische aandoening is vastgesteld.

Om een hoge levenstevredenheid te kunnen behouden ontwikkelen psychiatrische patiënten vaak bepaalde manieren om met negatieve invloeden om te gaan. Men gaat hun gedrag veranderen om op deze manier minder invloeden waar te nemen. Er zijn heel wat manieren om met de diagnose van een aandoening om te gaan. Binnen dit onderzoek werd rekening gehouden met drie belangrijke reactiemethodes, te beginnen met ‘zich afzonderen van anderen’. Personen die de diagnose van een mentale aandoening te horen krijgen kunnen ervoor kiezen om contacten met anderen te mijden door vb. niet meer op café te gaan, niet meer te gaan werken,… het spreekt voor zich dat deze reactie een grote invloed op hun leven uitoefent. De patiënten kunnen in het begin het gevoel krijgen dat dit een goede omgangsmethode is aangezien ze op deze manier niet meer geconfronteerd worden met de negatieve invloeden van de mensen in hun omgeving. Na verloop van tijd zullen zodanig veel contacten afgebroken zijn dat deze personen volledig van de buitenwereld geïsoleerd geraken waardoor er een grote kans is dat deze nog ongelukkiger zullen worden.

Een tweede mogelijke reactie op stigma’s kan inhouden dat de patiënten hulp zoeken bij lotgenoten. Hiermee wordt bedoeld dat de psychiatrische patiënten deel uitmaken van vb. een lotgenotengroep waarmee ze hun ervaringen en emoties kunnen delen. Vaak is dit een zeer positieve manier om met stigma’s om te gaan aangezien binnen deze groepen sprake is van een steunende sfeer en iedereen wel eens met stigma’s in contact gekomen is en vaak ook bewust is van de negatieve invloed ervan.

Een derde en binnen dit onderzoek laatste manier van omgaan met stigma’s is het informeren van anderen over hun aandoening. Psychiatrische patiënten kunnen ervoor kiezen om vrienden, familie en andere personen goede informatie te geven door vb. de symptomen uit te leggen waardoor deze mensen minder stigma’s zullen ontwikkelen. Op deze manier begrijpen de personen rondom de patiënt de situatie en zal men inzien dat deze persoon meer is dan de aandoening zelf waardoor de aandacht terug naar de persoonlijkheid gericht wordt.

Naast deze manieren van omgaan wordt natuurlijk rekening gehouden met andere onveranderbare kenmerken zoals het geslacht en de leeftijd van de patiënten. Op deze manier kan een volledig profiel opgesteld worden wie de meeste kans heeft op het ontwikkelen van een hoge levenstevredenheid.

Uit dit onderzoek is gebleken dat zowel zelfstigmatisering als publieke stigma’s ervoor zorgen dat psychiatrische patiënten een lagere tevredenheid aangeven. Om met deze negatieve invloeden om te gaan werd rekening gehouden met drie verschillende gedragsveranderingen. Hieruit blijkt dat de beste manier om met vooroordelen om te gaan ‘het informeren van anderen’ is. Door duidelijke en volledige informatie over hun aandoening aan naasten te geven, zullen deze mensen vaak minder vooroordelen uiten, waardoor de tevredenheid van de patiënten stijgt. Daarnaast betekent het informeren van anderen ook een daling van zelfstigmatisering, waardoor ook hierdoor een stijging in de levenstevredenheid ontstaat.

Vooral de vooroordelen vanuit de omgeving kunnen een zeer negatieve invloed uitoefenen op de tevredenheid van de patiënten. Personen binnen de omgeving van patiënten dienen zich ervan bewust te zijn dat bepaalde voordelen vaak zeer persoonlijk opgevat kunnen worden. Toch is het onmogelijk om alle vooroordelen uit de maatschappij te doen verdwijnen. Daarom moeten psychiatrische patiënten zelf op een goede manier met deze vooroordelen leren omgaan. Daarom is het beter om extra contacten te zoeken met anderen en informatie te geven over de aandoening dan zich al dan niet volledig van anderen af te zonderen.

Enkel een goede samenhang tussen het gedrag van de personen die in contact komen met psychiatrische patiënten en het gedrag van de patiënten zelf kan een hoge levenstevredenheid betekenen. Aandacht voor beide aspecten is hier dus van groot belang!