'Taalman' in oorlogstijd: pion of spion?

'Taalman’ in oorlogstijd: pion of spion?

Tijdens de Duitse bezetting van België in de Tweede Wereldoorlog waren een aantal Vlamingen actief als tolken voor de Duitsers. De studie ‘Taalman in oorlogstijd’ onderzoekt of die 'taalmannen', zoals ze in de jaren ’40 van de 20e eeuw wel eens genoemd werden, pionnen of spionnen in het Duitse raderwerk waren. Werkten ze mee met de Duitse bezetters of trachtten ze hen net een hak te zetten?

Oorlog in België

Wanneer de Tweede Wereldoorlog in de media ter sprake komt, denkt iedereen spontaan terug aan de geschiedenislessen. Daarin werd verhaald over Adolf Hitler, zijn honger naar uitbreiding van het Duitse Rijk en de horror van de Jodenvervolging. Deze studie spitst zich toe op hoe Hitler ons land onder controle trachtte te houden, en meer precies op wie hij daarvoor nodig had om de bevolking onder ‘zijn’ duim te houden.

Nadat de Duitsers België overrompeld hadden, stortte de economie in en vluchtte de regering het land uit. Ondanks de Duitse machtsontplooiing op militair vlak, had de bezetter inheemse mensen nodig om te kunnen communiceren met de Belgische bevolking. De centrale vraag die deze studie wil beantwoorden, is wie die mensen precies waren en hoe zij het Duits machtig geworden waren.

Duitsers in Vlaanderen

Aangezien de Duitsers doorgaans geen Nederlands spraken of begrepen, werden tolken hoofdzakelijk bij inlichtingen- en politiediensten ingezet om de communicatie met de Vlamingen mogelijk te maken. De vraag is echter hoe die tolken hun kennis van het Duits verworven hadden en vooral welke specifieke taken zij moesten uitvoeren voor de bezetter. Waren dat taalgerichte opdrachten zoals gesprekken tolken of krantenartikels vertalen, of ging het takenpakket van de Vlaamse tolk toch iets verder dan dat? Bij de profielvorming van de tolken werd duidelijk dat de scheidingslijn tussen interesse voor de Duitse taal en collaboratie met de Duitse machthebbers flinterdun was. De uitzondering bevestigt echter de regel, een enkeling infiltreerde als ‘spion’ in het Duitse machtsapparaat.

De studie schetst een beeld van het dagelijkse leven in Vlaanderen in oorlogstijd en gaat op zoek naar de Duits-Vlaamse talenknobbels van die tijd. Het onderzoek probeert daarbij na te gaan wie zij precies waren en wat hun opdrachten inhielden. Of de Vlaamse ‘taalmannen’ (en ‘-vrouwen’!) steeds gewillig gehoorzaamden, is nog maar de vraag.